Η αυθαίρετη δόμηση ενός αυθαίρετου Ελληνικού Κράτους. Λύση ή νέα αυθαιρεσία;

Αρχική / Νέα / Η αυθαίρετη δόμηση ενός αυθαίρετου Ελληνικού Κράτους. Λύση ή νέα αυθαιρεσία;

Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος

Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος
Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος Μελετητής
Μέλος της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Για να γνωρίσει κάποιος το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης στην Χώρα μας δεν είναι ανάγκη να πάει πολύ μακριά. Αρκεί να φτάσει μέχρι το κτήριο της Βουλής των Ελλήνων. Στην ταράτσα του θα βρει τρία – τέσσερα αυθαίρετα δωμάτια… Ναι-ναι αγαπητοί συμπατριώτες σαν και αυτά τα παλαιότερα αυθαίρετα δωμάτια της Λούτσας και της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Και μάλιστα χρησιμοποιούνται κιόλας από υπηρεσίες της Βουλής.

Πρόσφατα ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής εξήγγειλε την με όρους «τακτοποίηση» των αυθαιρέτων, εκτός βέβαια εκείνων που βρίσκονται σε αρχαιολογικές περιοχές, σε ρέματα, σε παραλίες και σε θεωρούμενες Δασικές περιοχές. Νομίζουμε ότι το θέμα είναι πολύ πιο πολύπλοκο από όσο φανταζόμαστε και δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί με ένα απλό νομοθέτημα όπως το διαφαινόμενο.

Το παραπάνω παράδειγμα «μαρτυρά» ανάγλυφα το είδος του φαινομένου της Εθνικής αυθαίρετης δόμησης.

Οι Έλληνες λόγω της πολυτάραχης Ιστορίας τους αναγκάστηκαν πολλές φορές να φύγουν από τον τόπο τους να ξεριζωθούν. Παλαιότερα έφυγαν πολλές φορές από τους κάμπους διωγμένοι από κατακτητές προς τα ορεινά της Χώρας, έφυγαν από τον Πόντο και τα παράλια της Μ. Ασίας, από τα χωριά τους προς τις πόλεις μετά τον εμφύλιο διωγμένοι από το μίσος του αστυνομικού Κράτους και την φτώχια, έφυγαν ως μετανάστες για την Αμερική, την Αυστραλία, την Γερμανία και όπου αλλού μπορούσαν να βρουν ένα κομμάτι ψωμί, έφυγαν πάλι διωγμένοι βίαια από την «Βασιλεύουσα πόλη» και από την Αίγυπτο.

Όλοι, μα όλοι έσπασαν τις ρίζες τους και δημιούργησαν άλλες και όσοι έφυγαν από την Ελλάδα την αναπολούν με συγκίνηση και οι περισσότεροι ξαναέσπασαν τις ρίζες τους για να γυρίσουν πίσω. (Στις μέρες μας πολλοί νέοι μας θύματα της μερικής κατάρτισης των Ελληνικών πανεπιστημίων και των κατά κανόνα μέτριων Βρετανικών, φεύγουν πάλι… για όπου βρουν).

Η ανάγκη λοιπόν των Ελλήνων να «δημιουργήσουν ρίζες» και να προκόψουν και σε συνδυασμό με την μόνιμη ανεπάρκεια του Ελληνικού Δημοσίου, δημιούργησε το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης με διάφορες κοινωνικές παραλλαγές.

Μπορούμε κυριολεκτικά να πούμε ότι η αυθαίρετη δόμηση είναι αποτέλεσμα της ανάγκης. Μάλιστα συνήθως με την ενθάρρυνση ή την ανοχή του ίδιου του Ελληνικού Κράτους.

Έτσι είναι χαρακτηριστικό ότι όλες οι Ελληνικές πόλεις πρώτα «κτίστηκαν» και μετά έγιναν τα σχέδια πόλης. (Εκτός από την Ορεστιάδα για ειδικούς Εθνικούς λόγους και από ορισμένα προάστια της Αθήνας και μερικών ακόμα μεγάλων πόλεων).

Με τα χρόνια η αυθαίρετη δόμηση κατεγράφη στην συνείδηση όλων μας ως ένα «θεμιτό» μέσο ή ως ένα άτυπο δικαίωμα του πολίτη και παρά το γεγονός ότι ήταν εκ προοιμίου άναρχη και έγινε με προφανή θυσία του περιβάλλοντος, αναπτύχθηκε σε ένα πλαίσιο «κοινωνικής και Κρατικής συνενοχής».

Ο αυθαιρετούχος κάλυπτε τις “θεμιτές”, κατά βάση, ανάγκες του και το Ελληνικό Κράτος εισέπραττε συνεχώς μέσω της φορολογίας από τις απρόσκοπτες μεταβιβάσεις, του ΙΚΑ, των τελών της ΔΕΗ κλπ. Στο πλαίσιο της παραπάνω κοινωνικής συνενοχής δημιουργήθηκαν θύλακες αυθαιρεσίας και στις Δημόσιες Υπηρεσίες. Οι πολεοδομίες δεν ενεργούσαν τα νόμιμα πάρα μόνο μετά από έγγραφη και επώνυμη καταγγελία που κατέληγε στις καλένδες, οι Δήμοι προφασιζόντουσαν αναρμοδιότητα, τα κατά τόπους Αστυνομικά Τμήματα έκαναν συνήθως «τα στραβά μάτια» και οι Δασικές Υπηρεσίες σε γενικές γραμμές ολιγωρούσαν.

Φυσικά πολύ συχνά στις παραπάνω Υπηρεσίες δημιουργήθηκαν τοπικά παραταμεία. Και επειδή απαράβατος όρος για την λειτουργία των παραταμείων είναι η «εμπιστοσύνη και η εχεμύθεια» δημιουργήθηκαν και υπηρεσίες μεσαζόντων (συνήθως Πολιτικών μηχανικών και εργολάβων) που λειτουργούσαν και λειτουργούν ακόμα με τους αυθεντικούς κανόνες της Μαφίας.

Φυσικά το συνολικό φαινόμενο ήταν γνωστό σε όλα τα πολιτικά γραφεία με την ενεργή συμμετοχή τους στο πλαίσιο της κρατούσας παλιάς παραδοσιακής και αλάνθαστης λειτουργίας του «ρουσφετιού».

Ο αριθμός των αυθαιρέτων

Αν και είναι πολύ δύσκολο με μία τίμια προσπάθεια να βρούμε τον αριθμό των εκτός σχεδίου πόλεως αυθαίρετων κτισμάτων, υπολογίζουμε ότι σε όλη την Ελλάδα ανέρχονται σε 1,5 εκατομμύρια. Ωστόσο υπάρχουν εκτός σχεδίου πόλεως και άλλα κτίσματα που καλύπτονται από κάποια άδεια ή απόφαση οριστικά μη κατεδαφιστέου οικήματος (άδειες πριν του 1955, λυομένου της Χούντας, του Ν. 720/76 κλπ) στα οποία έγιναν προσθήκες ή καθ’ ολοκληρία ανακατασκευή τους σε μεγαλύτερο εμβαδόν.

Αν προσθέσουμε και αυτά, τότε ο αριθμός των αυθαίρετων κτισμάτων ξεπερνά τα 2 εκατομμύρια. Από αυτά το 70% περίπου είναι τοποθετημένα σε φερόμενες Δασικές εκτάσεις με αμφισβητούμενη ακόμα την ιδιοκτησία τους μέχρι να αναρτηθούν και κυρωθούν οι Δασικοί Χάρτες.

Οπότε η διαφαινόμενη προσπάθεια του κου Υπουργού Περιβάλλοντος φοβούμαστε ότι έτσι όπως οργανώνεται, θα πέσει στο κενό από εισπρακτική άποψη μια και το 70% των αυθαιρέτων που βρίσκονται σε φερόμενες Δασικές εκτάσεις δεν θα μπουν στην ρύθμιση μέχρι την ανάρτηση και κύρωση των Δασικών χαρτών.

Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η πρωτοβουλία του Υπουργού Περιβάλλοντος για την είσπραξη ειδικού τέλους στο πλαίσιο της «τακτοποίησης» των αυθαιρέτων κατά το πρότυπο των ημιυπαίθριων χώρων, μπορεί να είναι θεμιτή για την πιθανή ενίσχυση των Εθνικών ταμείων, δεν είναι όμως σίγουρα μέτρο προστασίας του Περιβάλλοντος το οποίο πρωτίστως οφείλει να προστατεύει.

Σημειώνουμε ότι το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης δεν απλώνεται ισόρροπα σε όλη την Χώρα, αλλά επικεντρώνεται περισσότερο στην Αττική, την Χαλκιδική και ορισμένα νησιά και παραλιακές περιοχές. Από τις εκτιμήσεις μας υπολογίζουμε ότι το 80% του συνολικού προβλήματος περιορίζεται στους Νομούς Αττικής και Χαλκιδικής.

Φυσικά δεν είναι δυνατόν να κάνουμε καν συζήτηση στο άρθρο αυτό για τον αριθμό των αυθαίρετων παρεμβάσεων στα εντός σχεδίου πόλεως και κυρίως για τα χωριά μας όπου η αυθαίρετη δόμηση είναι ο κανόνας.

Τι είναι οι Δασικοί Χάρτες

Οι Δασικοί Χάρτες και ο διαχωρισμός των Δασών και των Δασικών εκτάσεων από τις υπόλοιπες εκτάσεις είναι το αποτελεσματικότερο εργαλείο που διαθέτουμε όχι μόνο για την ανάδειξη, την προστασία, την μελλοντική διαχείριση των δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων της χώρας μας αλλά και του σωστού πολεοδομικού σχεδιασμού και συνολικά των “χρήσεων γης”.

Εάν σήμερα θέλουμε ως κοινωνία να οργανώσουμε σωστά και συγκροτημένα την προστασία του Περιβάλλοντος και των Δασών μας, την αναδιοργάνωση της αγροτικής μας παραγωγής, την συγκροτημένη δημιουργία των πόλεών μας, να προσελκύσουμε επενδύσεις μέσω οποιασδήποτε διαδικασίας ακόμα και του Fast track θα πρέπει να έχουμε δεδομένους τους Δασικούς Χάρτες και να στηριχθούμε σ’ αυτούς. Οι δασικοί χάρτες είναι στην πραγματικότητα η βάση των χαρτών «χρήσεων γης» που αποτελούν προϋπόθεση κάθε έργου και επένδυσης.

Η πρώτη συστηματική προσπάθεια για την καταγραφή των δασών και των δασικών εκτάσεων της χώρας έγινε με τους “Κτηματικούς Χάρτες” την περίοδο 1977-1985, τους οποίους συνέτασσαν τα συνεργεία κτηματογράφησης που ιδρύθηκαν μέσα στην Δασική Υπηρεσία στο πλαίσιο του Νόμου 248/76.

Η προσπάθεια αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ για όλη την Χώρα. Μάλιστα όσοι χάρτες έγιναν περιλαμβάνουν και πάρα πολλά λάθη και θα πρέπει σήμερα να θεωρούνται παρωχημένοι. Οι χάρτες αυτοί δεν έγιναν με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών μέσων που σήμερα διαθέτουμε, συντάχθηκαν με βάση και παλαιότερα αμφισβητούμενα στοιχεία αεροφωτογράφισης πριν το 1945 που δεν παρέχουν τις σύγχρονες απαιτήσεις ακρίβειας. Το κυριότερο είναι ότι εκπονήθηκαν, οι περισσότεροι, με παλιότερο και μη ισχύον σήμερα Νομικό πλαίσιο. Παρέμειναν όμως ως χάρτες εργασίας των Δασικών Υπηρεσιών περίπου ως χάρτες «φετίχ» και τροποποιήθηκαν κατά το δοκούν αλλά μόνο μεμονωμένα και για ορισμένες ιδιοκτησίες.

Έτσι στην πραγματικότητα, οι Δασικοί Χάρτες ξεκίνησαν στη χώρα μας το 1998, χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα του Εθνικού Κτηματολογίου, και μέχρι σήμερα τουλάχιστον, συντάχθηκαν αποκλειστικά και μόνον για τους ΟΤΑ που είχαν συμπεριληφθεί στα επιμέρους αρχικά προγράμματα κτηματογράφησης.

Όπως και να έχει πάντως, μπορούμε να πούμε ότι σε σύνολο έκτασης 132 περίπου εκατομμυρίων τετρ. χιλμ. της χώρας, μέχρι το 2009-2000 είχαν συνταχθεί μελέτες κατάρτισης δασικών χαρτών για 322 περιοχές (ΟΤΑ προ Καποδίστρια), που έχουν ενταχθεί μέχρι σήμερα στο Εθνικό Κτηματολόγιο (παλαιά προγράμματα).

Μέχρι τον Απρίλιο του 2010 ετοιμάστηκαν και παραδόθηκαν και οι Δασικοί Χάρτες σχεδόν όλης της Αττικής. Τα δάση, οι δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις στις περιοχές αυτές ανέρχονται σχεδόν σε 4 εκατ. στρέμματα.

Με δεδομένο ότι τα δάση καλύπτουν το 25% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας και στην πλειοψηφία τους είναι φυσικά και χαρακτηρίζονται από υψηλή βιοποικιλότητα και ότι άλλο ένα 24% καλύπτεται από δασικές εκτάσεις οι οποίες είναι υποβαθμισμένα Δάση λόγω της συνεχούς αλλαγής χρήσης τους εξ’ αιτίας της πολυτάραχης Ιστορίας μας και της αλλαγής των κοινωνικών αναγκών, συνάγουμε το συμπέρασμα ότι μέχρι σήμερα έχει καταγραφεί στους έτοιμους νέους Δασικούς χάρτες μόνο το 3,03%.

Όμως καμιά φορά οι αριθμοί δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις κυρίως στα γραφεία της Τρόικας και των Υπουργών. Μια και οι Δασικοί χάρτες  έχουν ολοκληρωθεί στις περιοχές της Χώρας που αντιμετωπίζουν και το μεγαλύτερο πρόβλημα αυθαίρετης δόμησης (Αττική και μέρους της Χαλκιδικής) η ανάρτηση και κύρωσή τους θα λύσει σχεδόν συνολικά και συγκροτημένα το πρόβλημα της εκτός σχεδίου αυθαίρετης δόμησης και των χρήσεων γης κατά το 80%.

Αγαπητοί φίλοι, είναι γεγονός ότι ζούμε σε μια εποχή κρίσης. Κρίσης στις αξίες και τα συστήματα, στις συνειδήσεις, στις ιδεολογίες, στις λογικές. Τουλάχιστον για το θέμα που συζητάμε μπορούμε την κρίση να την κάνουμε ευκαιρία. Αρκεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος να είναι Υπουργείο Περιβάλλοντος και όχι εργαστήριο πειραμάτων. Δεν είναι εποχή για πειράματα.

Εκείνο που πρέπει να γίνει μόνο είναι μια εγκύκλιος οδηγιών του ΥΠΕΚΑ προς τις επιτροπές συζήτησης των αντιρρήσεων (ΕΠ.Ε.Α) κατά τις διαδικασίες κύρωσης των δασικών χαρτών του Εθνικού Κτηματολόγιου.

Στις οδηγίες αυτές πρέπει να περιλαμβάνονται απαραιτήτως τα εξής σημεία :

1. Οι επιτροπές εξέτασης των αντιρρήσεων κατά του Δασικού χάρτη σύμφωνα με το άρθρο 18 του Ν. 3889/2010, έχουν όλες τις αρμοδιότητες και δικαιοδοσίες τόσο εκείνων ορίζει ο παραπάνω νόμος, όσο και των Επιτροπών επίλυσης Δασικών αμφισβητήσεων του άρθρου 10 του Ν. 998/79.

2. Στις περιπτώσεις που έχουν ασκηθεί αντιρρήσεις για ευρύτερες εκτάσεις των παρ. 1α και 1β που θα έπρεπε σύμφωνα με το άρθρο 24 του Ν. 3889/2010 να επισημαίνονται με κίτρινο περίγραμμα και κίτρινη διαγράμμιση αλλά η επισήμανσή τους δεν έγινε με συνέπεια ο χάρτης ως προς το σημείο αυτό να είναι ΠΑΡΑΝΟΜΟΣ, συνεπάγεται την υποχρέωση της Επιτροπής να προτάξει την συνολική αντίρρηση έναντι των ατομικών και την παραπομπή της έκτασης στις διατάξεις του άρθρου 24 του παραπάνω Νόμου.

Η μη επισήμανση των οικισμών αυτών με κίτρινη διαγράμμιση στους Δασικού Χάρτες προέκυψε, γιατί όλοι οι Δασικοί χάρτες έχουν γίνει πριν από την ψήφιση του παραπάνω Νόμου με αποτέλεσμα να μην επισημαίνονται οι παραπάνω εκτάσεις.

3. Ως «οικισμοί» του άρθρου 24 του Ν. 3889/2010 θεωρούνται όλοι όσοι έχουν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο Νόμος. Δηλαδή τόσο εκείνοι που διαθέτουν νόμιμα ή αυθαίρετα κτίσματα όσο και εκείνοι που διαθέτουν ελάχιστα ή και κανένα κτίσμα αλλά διαθέτουν ισχύουσες Διοικητικές πράξεις.

Στην Χώρα μας υπάρχουν οικισμοί που διαθέτουν δεκάδες Διοικητικές πράξεις που κυριολεκτικά ενθάρρυναν την αυθαίρετη δόμηση. Όμως υπάρχουν και οικισμοί που ήσαν έτοιμοι να ενταχθούν στο σχέδιο πόλης (ακόμα και με όρους δόμισης) και οι ιδιοκτήτες σεβόμενοι την Νομοθεσία μας, δεν επιχείρησαν να κατασκευάσουν αυθαίρετα κτίσματα. Είναι αυτονόητο ότι κατά τις διαδικασίες εφαρμογής του άρθρου 24 του παραπάνω Νόμου δεν θα πρέπει να ενταχθούν μόνο εκείνοι που παρανόμησαν αλλά κυρίως όσοι δεν παρανόμησαν μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστικά, υπάρχει «οικισμός» ο οποίος έχει όλες τις Διοικητικές πράξεις πολεοδόμησης αλλά δεν εντάχθηκε ποτέ μπλέκοντας σε ατέρμονες και συχνά ύποπτες γραφειοκρατικές διαδικασίες.

Εκτός από το «δίκαιο» του παραπάνω εγχειρήματος θα δώσει την εύλογη ευκαιρία νόμιμης ένταξης των εκτάσεων που ορίζει ο νόμος και την στην συνέχεια εύλογη είσπραξη ειδικού τέλους ένταξης και των αδόμητων εκτάσεων και όχι μόνο εκείνων που έχουν παράνομα δομηθεί.

4. Για κτήματα που έχουν ασκηθεί αντιρρήσεις κατά την ανάρτηση των δασικών χαρτών, θα γίνεται επί της ουσίας εξέταση των αντιρρήσεων ανεξαρτήτως αν περιλαμβάνονται σε στενότερες ή ευρύτερες εκτάσεις που κατά το παρελθόν κηρύχθηκαν ως αναδασωτέες και αν κρίνει ότι μία περιοχή εκ παραδρομής ή λόγω πλάνης κηρύχθηκε ως αναδασωτέα να κάνει άρση του αναδασωτέου χαρακτήρα και να διορθώνει τον Δασικό χάρτη σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 19 του Ν.3889/2010.

Οι αναδασωτέες αποφάσεις εκτάσεων κυρίως στο παρελθόν (πριν του 2000) ήσαν γενικόλογες και η περιγραφή των ορίων τους αφορούσε ευρύτερες εκτάσεις που προσδιοριζόντουσαν με ένα απλό περίγραμμα, χωρίς να εξαιρούν στον αντίστοιχο χάρτη τα μη δασικά τμήματα στο εσωτερικό του περιγράμματος ούτε και έφεραν συντεταγμένες κατά το σύστημα ΕΓΣΑ87 οπότε πρέπει να θεωρούνται αμφιβόλου ακριβείας.

Το γεγονός αυτό ενέπλεξε τους ιδιοκτήτες των εκτάσεων αυτών σε πολύχρονες και πολυδάπανες διαδικασίες άρσης ή μερικής άρσης του αναδασωτέου χαρακτήρα με βάση το άρθρο 42 του Ν. 998/79, με αποτέλεσμα οι περισσότερες να μην έχουν ολοκληρωθεί και να εκκρεμούν ακόμα και μετά από 20 χρόνια.

Επομένως κατά τις διαδικασίες συζήτησης των αντιρρήσεων από τις Επιτροπές του άρθρου 18 του Ν. 3889 (ΕΠ.Ε.Α) η επιτροπή πρέπει να εξετάζει επί της ουσίας το θέμα και αν κρίνει ότι μία περιοχή εκ παραδρομής ή λόγω πλάνης κηρύχθηκε ως αναδασωτέα να κάνει άρση του αναδασωτέου χαρακτήρα.

Πάντως πρέπει να μας ξενίζει το γεγονός ότι στις μέχρι σήμερα αναρτήσεις των Δασικών Χαρτών δεν έχει εφαρμοστεί πουθενά η παραπάνω προβλεπόμενη Νομοθεσία.

Παράρτημα : το άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος

Άρθρο 24

  1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον.
  2. Η χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης. Οι σχετικές τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης. Η σύνταξη εθνικού κτηματολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους.
  3. Για να αναγνωριστεί μία περιοχή ως οικιστική και για να ενεργοποιηθεί πολεοδομικά, οι ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε αυτή συμμετέχουν υποχρεωτικά, χωρίς αποζημίωση από τον οικείο φορέα, στη διάθεση των εκτάσεων που είναι απαραίτητες για να δημιουργηθούν δρόμοι, πλατείες και χώροι για κοινωφελείς γενικά χρήσεις και σκοπούς, καθώς και στις δαπάνες για την εκτέλεση των βασικών κοινόχρηστων πολεοδομικών έργων, όπως νόμος ορίζει.
  4. Νόμος μπορεί να προβλέπει τη συμμετοχή των ιδιοκτητών περιοχής που χαρακτηρίζεται ως οικιστική στην αξιοποίηση και γενική διαρρύθμισή της σύμφωνα με εγκεκριμένο σχέδιο, με αντιπαροχή ακινήτων ίσης αξίας ή τμημάτων ιδιοκτησίας κατά όροφο, από τους χώρους που καθορίζονται τελικά ως οικοδομήσιμοι ή από κτίρια της περιοχής αυτής.
  5. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται και στην αναμόρφωση των οικιστικών περιοχών που ήδη υπάρχουν. Οι ελεύθερες εκτάσεις, που προκύπτουν από την αναμόρφωση, διατίθενται για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων ή εκποιούνται για να καλυφθούν οι δαπάνες της πολεοδομικής αναμόρφωσης, όπως νόμος ορίζει.
  6. Τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος. Νόμος θα ορίσει τα αναγκαία για την πραγματοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά μέτρα της ιδιοκτησίας, καθώς και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών.

Ερμηνευτική δήλωση: Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά.