Θ. Ζάγκας1, Δ. Καραμανώλης2, Δ. Ράπτης1, Ε. Μανώλης, Δ. Ζάγκας2, Μ. Μησιάκας, Χ. Δαμάσκος, Μ. Μιαούλης, και Θ. Ζάγκα
1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Δασοκομίας. e-mail. zagas@for.auth.gr
2 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Διαχειριστικής.
Περίληψη
Το Δάσος Βαρθολομιού είναι ένα τεχνητό δάσος το οποίο ιδρύθηκε από τη Δασική Υπηρεσία τις δεκαετίες 1950 και 1960, με σκοπό την προστασία των γεωργικών εκτάσεων και των οικισμών της περιοχής από την αιολικά μεταφερόμενη άμμο. Η περιοχή ανήκει φυτοκοινωνιολογικά στην ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia ilicis) στην υποζώνη του Oleoceratonion και στον αυξητικό χώρο Oleo-leutiscetum.Τα είδη από τα οποία συντίθεται το δάσος είναι: Pinushalepensis,Pinusbrutia, Pinuspinea, Pinus maritima, Acacia cyanophylla, Eucalyptus camaldulensis, Cupressus sempervirens, κλπ. Από τη διεξαχθείσα έρευνα στην περιοχή, διαπιστώθηκε ότι το δάσος κινδυνεύει από τις δασικές πυρκαγιές, αλλά και διάφορες δευτερογενείς προσβολές. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η λήψη των κατάλληλων μέτρων που θα ενισχύσουν την ασφάλεια και τη ζωτικότητα του δάσους. Λαμβάνοντας υπ’ όψη την αρχή της προστασίας, της αειφορίας, της συμβατότητας έργων και της οικονομικότητας προτείνονται τα απαραίτητα έργα και δράσεις τα οποία θα συμβάλλουν στην αποτελεσματική του προστασία αφ’ ενός και στην ανάδειξή του αφετέρου, προς όφελος της τοπικής αλλά και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα.
Λέξεις κλειδιά: Sustainable development, integrated management, artificial forests, sand dunes, stabilization
1. Εισαγωγή
Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί κυρίαρχο ζήτημα στις μέρες μας. Αυτός είναι ο λόγος που το ενδιαφέρον των διεθνών οργανισμών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των εθνικών οργανισμών, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και της κοινωνίας των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος διαρκώς μεγαλώνει.
Τα τελευταία χρόνια ο όρος ανάπτυξη κυριαρχεί παγκόσμια. Αυτό συμβαίνει και στη χώρα μας η οποία επιδιώκει βελτίωση των δεικτών ανάπτυξης σε όλους τους τομείς της οικονομίας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στον τριτογενή τομέα. Σ’ αυτή τη διαδικασία προτεραιότητα έχουν οι παραθαλάσσιες περιοχές τόσο της ηπειρωτικής όσο και της νησιωτικής χώρας. Δεν είναι όμως λίγες και οι ορεινές περιοχές που προσπαθούν να αναπτυχθούν κυρίως οικοτουριστικά (Ζάγκας 2007).
Τα ερωτήματα όμως που τίθενται είναι αν η επιχειρούμενη αυτή ανάπτυξη είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, εάν η πολιτική που ακολουθείται είναι η πρέπουσα, εάν τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται είναι τα κατάλληλα, εάν αξιοποιούνται όλες οι δυνατότητες των περιοχών αυτών και τέλος εάν λαμβάνεται μέριμνα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την αντοχή των όποιων επιλογών στο μέλλον (Wheeler 2004).Τα παραπάνω επισημαίνονται για το λόγο ότι η μέχρι σήμερα πολιτική δεν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αφού δεν προωθεί τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό και την αειφόρο ανάπτυξη. Απεναντίας υπερτονίζει δυσανάλογα και επιλεκτικά μεμονωμένους τομείς, παραμερίζοντας διαχρονικές αξίες όπως είναι το ανεπανάληπτο φυσικό περιβάλλον και η πολιτιστική κληρονομιά αλλά και σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες της ελληνικής υπαίθρου (παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, οικοτεχνίας, λαϊκής τέχνης κ.λ.π) (Fennel 2004).
Ο Δήμος Βαρθολομιού ευτύχησε να αποκτήσει στο παρελθόν ένα πρωτότυπο παγκόσμια τεχνητό δάσος το οποίο μετά από πολλούς κόπους και προβλήματα, εγκαταστάθηκε από τη Δασική Υπηρεσία στην ευρύτερη περιοχή των θινών. Κύριος σκοπός του δάσους ήταν η προστασία της περιοχής από τα προϊόντα της αιολικής διάβρωσης και πιο συγκεκριμένα η προστασία των γεωργικών εδαφών αλλά και των οικισμών και των κατοίκων τους από την αιολικά μεταφερόμενη άμμο. Η αξία του δάσους έγινε σύντομα αντιληπτή από τους κατοίκους της περιοχής αφού από τη μια στιγμή στην άλλη προστατεύτηκε αποτελεσματικά η γεωργική γη και αναβαθμίστηκε το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσαν. Μέρος αυτού του δάσους καταστράφηκε από δασική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2007.
Κύριο μέλημα της παρούσας έρευνας είναι η αποτελεσματικότερη προστασία του δάσους και του φυσικού περιβάλλοντος εν γένει στην ευρύτερη περιοχή και η αξιοποίησή του στη συνέχεια, με το σχεδιασμό και την εφαρμογή των απαραίτητων δράσεων (μέτρων) και την υλοποίηση των αναγκαίων έργων υποδομής.
Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι:
2. Υλικά και μέθοδοι
Περιοχή έρευνας
Η περιοχή των Θινών Βαρθολομιού καλύπτει μια αρκετά μεγάλη αμμώδη έκταση μεταξύ της παραλίας του ομώνυμου Δήμου ( Νότιο Όριο) και των γεωργικά καλλιεργούμενων εκτάσεών του (Βόρειο Όριο).Το ανατολικό όριο των Θινών αποτελεί ο ποταμός Πηνειός και η αγροτική περιοχή του Δ.Δ. Καλυβίων ενώ το δυτικό όριο αποτελεί η αγροτική περιοχή του Δ.Δ. Λυγιάς και του οικισμού της Γλύφας. Στην έκταση αυτή εκτείνεται το Προστατευτικό-Αισθητικό δάσος των Θινών Βαρθολομιού το οποίο αποτελεί τμήμα του τεχνητού δάσους των Θινών Βαρθολομιού-Παλαιοχωρίου-Ροβιάτας-Σαβαλίων-Αμαλιάδας. Το δάσος αυτό προήλθε από έργα τεχνητής δάσωσης τα οποία ξεκίνησε η Δασική Υπηρεσία στην περιοχή το έτος 1954.
Την υλοποίηση του έργου εμπνεύστηκε και έκανε πράξη ο αείμνηστος Δασολόγος Γιάννης Γκουράσας του οποίου η προτομή σε κεντρικό σημείο της περιοχής θα μας θυμίζει πάντα το πρωτοποριακό του εγχείρημα στην περιοχή.
Το καλοκαίρι του 2007, δυστυχώς δεν γλίτωσε από τη λαίλαπα των δασικών πυρκαγιών στα δάση της Δυτικής Πελοποννήσου, ούτε το δάσος των Θινών Βαρθολομιού. Σημαντική έκταση του δάσους καταστράφηκε από τη φωτιά. Ευτυχώς παρατηρείται ικανοποιητική αναγέννηση και ελπίζουμε με τη λήψη των απαραίτητων προληπτικών μέτρων και μια συστηματικότερη διαχείριση του δάσους το κακό να σταματήσει εδώ.
Η έκταση του δάσους Θινών Βαρθολομιού ανέρχεται σε 13.370 στρέμματα περίπου.
Στην περιοχή έρευνας, δεν λειτουργεί για μεγάλο χρονικό διάστημα κάποιος μετεωρολογικός σταθμός ο οποίος θα μας έδινε λεπτομερείς πληροφορίες γι’ αυτήν. Πλησιέστερος στην περιοχή Μ.Σ. είναι αυτός της Ανδραβίδας. Με βάση τα στοιχεία αυτού του Μ.Σ. οι κλιματικές συνθήκες προσδιορίζονται ως εξής:
Από γεωλογική άποψη η περιοχή ανήκει στον Τεταρτογενή ή Καινοζωϊκό γεωλογικό αιώνα και στην Πλειστόκενη (Πλειστόκενο) διάπλαση ή Ανθρωπολογικό αιώνα (Διλούβια και Αλούβια). Στη διάρκεια του γεωλογικού αυτού αιώνα, σχηματίσθηκε από τις προσχώσεις του Πηνειού Ποταμού, η πεδιάδα της Αμαλιάδας κατ’ αρχήν και στη συνέχεια η περιοχή των Θινών. Πρόκειται δηλαδή για Νεογενείς εκτάσεις.
Ειδικότερα η περιοχή των Θινών δημιουργήθηκε από τη συνδυασμένη δράση της διαβρωτικής και παρασυρτικής ενέργειας των ρεόντων υδάτων της βροχής, της θάλασσας (κύματα) και του ανέμου (αιολική ενέργεια).
Τα εδάφη της περιοχής είναι νέα χωρίς τη γνωστή εξέλιξη της εδαφογένεσης αξονικά, ολοσχερώς αμμώδη και ως εκ τούτου χωρίς ίχνος οργανικής ουσίας.
Η περιοχή των Θινών Βαρθολομιού χαρακτηρίζεται από ήπιο ανάγλυφο και στις θέσεις όπου αυτή δεν είναι επίπεδη, οι υψομετρικές διαφορές οφείλονται στους μικρού ύψους αμμόλοφους οι οποίοι διαμορφώνουν ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας μικροπεριβάλλοντα. Η ύπαρξη των μικρών αμμόλοφων και ιδιαίτερα των σταθεροποιημένων εντός της δασωθείσης περιοχής, συμβάλλουν στη δημιουργία ιδιαίτερης αξίας μικροπεριβαλλόντων.
Η περιοχή των Θινών Βαρθολομιού ανήκει στην ευμεσογειακη ζώνη βλάστησης Quercetalia ilicis (παραλιακή, λοφώδης και υποορεινή περιοχή). Αν και η περιοχή κατατάσσεται στην υποζώνη του Quercion ilicis (υποζώνη αριάς) τα χαρακτηριστικά είδη της Pistacia lentiscus (Σχίνος), Olea europaea var. silvestris (Αγριελιά), Myrtus communis (Μυρτιά) κ.λ.π μας οδηγούν στην υποζώνη του Oleoceratonion και πιο συγκεκριμένα στον αυξητικό χώρο του Oleo-lentiscetum (Ντάφης 1973). Η χλωρίδα της περιοχής είναι αρκετά πλούσια λόγω της ποικιλίας των μικροπεριβαλλόντων τα οποία απαντώνται σε αυτή. Εκτός από τα αυτοφυή είδη, στην περιοχή έχουν εισαχθεί και αρκετά είδη ελληνικά και ξενικά, στα πλαίσια των προγραμμάτων αναδάσωσης τα οποία υλοποιήθηκαν στην περιοχή.
Αυτοφυή είδη
Δένδρα Quercus pubescens Ulmus campestris Fraxinus ornus Pyrus amygdaliformis Olea europaea var.silvestris Tamarix parviflora Salix alba Εισαχθέντα Pinus maritima Pinus halepensis Pinus pinea Pinus brutia Acacia cyanophylla Eycalyptus camaldulensis Fraxinus angustifolia Liquidambar orientalis Cupressus sempervirens Cercis siliquastrum Robinia pseudacacia Aeilanthus glandulosa | Populus alba Populus euroamericana
Θάμνοι Pistacia lentiscus Myrtus communis Nerium oleander Phillyrea latifolia Vitex agnus castus Cistus incanus Arundo donax Rubus tomentosus Smilax aspera Quercus coccifera Typha sp. Juniperus phoenicea Satureja thympra Erica vecticillata Crataegus sp. Pyracantha coccinea Opundia phicus indica |
Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μια σχετικά πλούσια πανίδα ως αποτέλεσμα της ποικιλίας βιοτόπων οι οποίοι περικλείονται εντός της περιοχής έρευνας ή γειτονεύουν με αυτή.
Μέθοδος έρευνας
Για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας έγινε λεπτομερής αναγνώριση της περιοχής και συλλέχθηκαν στοιχεία υπαίθρου το διάστημα Ιούνιος 2008-Μάιος 2009.
Συγκεκριμένα, έγιναν οι παρακάτω εργασίες:
Αποτελέσματα έρευνας
Σύνθεση και δομή του δάσους
Το εγχείρημα της ίδρυσης του δάσους ξεκίνησε το έτος 1954. Δοκιμάστηκαν πολλά είδη ιθαγενή και ξενικά εκ των οποίων τα σημαντικότερα τα οποία επικρατούν σήμερα είναι: Pinus maritima, Pinus halepensis, Pinus pinea, Pinus brutia, Acacia cyanophylla, Eucalyptus camaldulensis, Cupressus sempervirens. Οι συστάδες του δάσους εμφανίζουν κατά κανόνα αμιγή μορφή παρότι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα παραπάνω είδη βρίσκονται σε μίξη δημιουργώντας εικόνες απαράμιλλης αισθητικής. Πιο χαρακτηριστικές είναι οι αντιθέσεις ειδών Πεύκης-Κυπαρισσιού, με χαρακτηριστικότερη αυτή της Κουκουναριάς-Κυπαρισσιού, αλλά και πλατύφυλλων- Κυπαρισσιού.
Το δάσος στο μεγαλύτερό του μέρος συντίθεται από ομοιόμορφες ομήλικες συστάδες. Λόγω όμως του μεγάλου διαστήματος που διήρκεσαν οι αναδασώσεις και των ακραίων εδαφικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή εμφανίζονται κατά θέσεις ανομήλικες συστάδες απρόσμενα υψηλής αισθητικής.
Το δάσος εμφανίζει ασυνέχειες διακοπτόμενο από μικρότερα ή μεγαλύτερα διάκενα, γεγονός που του προσδίδει ανομοιομορφία, δημιουργεί αντιθέσεις, φυσικές γραμμές και κολπωτά κράσπεδα. Τα διάκενα αυτά αποτελούν μοναδικούς βιοτόπους για όλα τα είδη της πανίδας, αφού τα κράσπεδά τους έχουν τα χαρακτηριστικά των “οικότονων” που συνδυάζουν τη δυνατότητα εύρεσης τροφής αφ’ ενός και τη δυνατότητα κάλυψης και φωλιάσματος αφ’ ετέρου.
Στην περιοχή ευδοκιμεί πληθώρα θάμνων οι οποίοι αποτελούν πολύτιμα λειτουργικά στοιχεία των οικοσυστημάτων της περιοχής, αλλά και σημαντικά στοιχεία αισθητικής του τοπίου. Σημαντικότεροι θάμνοι στην περιοχή είναι: Pistacia lentiscus, Myrtus communis, Rubus tomentosus, Nerium oleander, Phillyrea latifolia, Vitex agnus castus, Arundo donax, Smilax aspera, Juniperus phoenicea, Satureja thympra, Erica vecticillata, κ.α. Οι περισσότεροι από τους παραπάνω θάμνους εκτός από τον αισθητικό και τον οικολογικό ρόλο, έχουν μεγάλη συμβολή στη μελισσοκομία η οποία έχει έντονη δραστηριότητα στην περιοχή.
Εκτίμηση κινδύνων
Οι κίνδυνοι που απειλούν το δάσος Θινών Βαρθολομιού είναι:
Δασικές πυρκαγιές
Οι δασικές πυρκαγιές είναι η μεγαλύτερη απειλή για το δάσος Θινών Βαρθολομιού. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ληφθούν όλα τα προληπτικά μέτρα για την αποφυγή κάποιας καταστροφικής πυρκαγιάς. Αυτό το οποίο συνέβη το 2007 δεν θα πρέπει επ’ ουδενί λόγο να επαναληφθεί. Τα μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν είναι:
Σε επίπεδο πρόληψης
Σε επίπεδο προκαταστολής
Σε επίπεδο καταστολής
Ανεμοθλασίες
Ο κίνδυνος ανεμοθλασιών είναι υπαρκτός λόγω του ότι η περιοχή είναι παραθαλάσσια και ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται από συχνούς και ισχυρούς ανέμους. Το δάσος σε πολλά σημεία έχει πολύ μεγάλη πυκνότητα, αφού ουδέποτε αραιώθηκε στο παρελθόν. Ως εκ τούτου τα δένδρα του χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό λυγερότητας (πηλίκο H/D) και από μικρό μήκος κόμης, στοιχεία που κάνουν τα δένδρα ευαίσθητα στις ανεμοθλασίες (Burscel und Huss 1987, Ζάγκας 2000). Χρειάζεται επομένως να εφαρμοστούν άμεσα τα απαραίτητα δασοκομικά μέτρα. Από μετρήσεις μας στην περιοχή προκύπτει ότι η πλειονότητα των δένδρων Χαλεπίου και Τραχείας πεύκης είναι χαμηλής ζωτικότητας (Πιν. 1), ενώ ο κίνδυνος ανεμοθλασιών είναι πολύ μεγάλος ως αυξημένος για τα είδη πεύκης που φύονται στην περιοχή πλην της κουκουναριάς (Πιν. 2).
Δευτερογενείς προσβολές από μύκητες και έντομα
Από τη δασοκομική έρευνα που διενεργήσαμε στην περιοχή προκύπτει ότι στις θέσεις εκείνες που η πυκνότητα του δάσους είναι μεγάλη η ζωτικότητα της πλειοψηφίας των δένδρων βρίσκεται σε κρίσιμα επίπεδα.
Α/Α | Δασοπονικό είδος | Ποσοστό Ζωτικότητας ανά κλάσεις | ||
10 | 20 | 30 | ||
1 | Χαλέπιος πεύκη | 10 | 30 | 60 |
2 | Τραχεία πεύκη | 15 | 30 | 55 |
3 | Θαλασσία πεύκη | 20 | 40 | 40 |
Πίνακας 1: Ποσοστά ανά κλάση ζωτικότητας σε πυκνές συστάδες Χαλεπίου, Τραχείας και Θαλασσίας πεύκης.
Table 1: Percentage per vigor class in dense Aleppo, Calabrian and Maritime pine stands.
Από τον πίνακα 1 προκύπτει ότι στις συστάδες της Χαλεπίου και Τραχείας πεύκης η πλειονότητα των ατόμων είναι χαμηλής ζωτικότητας και άρα ο κίνδυνος δευτερογενών προσβολών είναι μεγάλος. Λίγο καλύτερα είναι τα πράγματα στις συστάδες Θαλασσίας πεύκης, αλλά και εκεί το 40% των ατόμων βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση. Για το λόγο αυτό χρειάζεται συστηματική καλλιέργεια του δάσους με παράλληλη διευθέτηση του νεκρού υλικού το οποίο θα προκύψει.
Α/Α | Δασοπονικό είδος | Στηθιαία Διάμετρος D1,3 cm | Ύψος H (m) | Μήκος κόμης K | Πηλίκο H/D | Κίνδυνος ανεμοθλασιών |
1. | Pinus halepensis | 20,1 | 15,1 | 4,69 | 75 | Πολύ μεγάλος κίνδυνος |
2. | Pinus Brutia | 17,8 | 11,7 | 4,61 | 66 | Αυξημένος κίνδυνος |
3. | Pinus maritima | 20,5 | 12,3 | 4,86 | 60 | Αυξημένος κίνδυνος |
4. | Pinus pinea | 25,1 | 11,1 | 8,2 | 44 | Σχεδόν ανύπαρκτος |
Πίνακας 2: Αυξητικά χαρακτηριστικά των ειδών πεύκης που φύονται στο δάσος Θινών και κίνδυνος ανεμοθλασιών.
Table 2: Growth characteristics of pine species located in sand-dune forest of Vartholomio in conjunction with wind-damage risk levels.
Σχεδιασμός και χωροθέτηση των απαραίτητων κατασκευών και έργων
Για το σχεδιασμό και τη χωροθέτηση των απαραίτητων κατασκευών και έργων απαιτείται μια λεπτομερής ανάλυση και αναγνώριση των χαρακτηριστικών της περιοχής. Για το λόγο αυτό ερευνήθηκαν οι λεπτομέρειες και τα χαρακτηριστικά των επιμέρους περιοχών και η μορφή των παρεμβάσεων που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική προστασία καταρχήν της περιοχής και την αξιοποίησή της στη συνέχεια στο πνεύμα της ήπιας αειφόρου ανάπτυξης.
Επομένως οι αρχές οι οποίες θα πρυτανεύσουν είναι:
Κατόπιν αυτών, τα έργα τα οποία προτείνονται ως απαραίτητα για την αποτελεσματική προστασία και την ανάδειξη της περιοχής είναι:
Δάσος θιμών
Φυτώριο πλησίον Ιονικού Χωριού
Συζήτηση – Συμπεράσματα
Από τα όσα αναφέρθηκαν προκύπτουν τα εξής:
Βιβλιογραφία
Burschel P., Huss J., 1987, Grundriss des Waldbaus, Verlag Paul Parey, Hamburg and Berlin (S. 352).
Fennel D., 2003, Ecotourism, Second Edition, Routledge, London and N. York
Ντάφης Σπ., 1973, Ταξινόμηση της δασικής βλάστησης της Ελλάδος, Επ. Επ. Γεωπονοδασολογικής Σχολής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τόμος: 15/2: 75-91.
NossR., 1993, Sustainableforestryorsustainableforests?, In: DefiningSustainableForestry, Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 17-43, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.
Gordon C., 1993, Ecosystem management: An idiosyncratic overview, In: Defining Sustainable Forestry: Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 240-244, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.
Ticknor W., 1993, Sustainable Forestry: Redefining the role of Forest Management, In: Defining Sustainable Forestry, Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 260-269, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.
Toman M., 1993, Defining an Economics of Sustainable Forestry: General Concepts, In: Defining Sustainable Forestry, Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 270-279, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.
Tsitsoni T., Ganatsas P., Zagas T., Tsakaldimi M., 2004, Dynamics of postfire regeneration of Pinus brutia Ten. In an artificial forest ecosystem of northern Greece, Plant Ecology 171: 165-174.
Wheeler S., 2004, Planning for sustainability, Routledge, London and N. York.
Zagas T., Ganatsas P., Tsitsoni T., Tsakaldimi M., 2004, Post-fire regeneration of Pinus halepensis Mill. Stands in the Sithonia Peninsula, northern Greece, Plant Ecology 171: 91-99.
Η SILVA NATURA (Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος & Συνεργάτες) είναι μια αμιγώς μελετητική εταιρεία και εξειδικεύεται σε μελέτες περιβαλλοντικές, δασικές, αναπτυξιακές, φυτοτεχνικών διαμορφώσεων – Αρχιτεκτονικής τοπίου.
©Copyright 2023. All Rights Reserved. Silva Natura | Developed by iSoftCloud