Σχεδιασμός μέτρων και δράσεων για την προστασία και ανάδειξη του δάσους Θινών Βαρθολομιού

Αρχική / Νέα / Σχεδιασμός μέτρων και δράσεων για την προστασία και ανάδειξη του δάσους Θινών Βαρθολομιού

Από το 14ο Συνέδριο της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας
(2009 – Επιλεγμένες Εσηγήσεις)

Θ. Ζάγκας1, Δ. Καραμανώλης2, Δ. Ράπτης1, Ε. Μανώλης, Δ. Ζάγκας2, Μ. Μησιάκας, Χ. Δαμάσκος, Μ. Μιαούλης, και Θ. Ζάγκα

 

1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Δασοκομίας. e-mail. zagas@for.auth.gr

2 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Διαχειριστικής.

Περίληψη

Το Δάσος Βαρθολομιού είναι ένα τεχνητό δάσος το οποίο ιδρύθηκε από τη Δασική Υπηρεσία τις δεκαετίες 1950 και 1960, με σκοπό την προστασία των γεωργικών εκτάσεων και των οικισμών της περιοχής από την αιολικά μεταφερόμενη άμμο. Η περιοχή ανήκει φυτοκοινωνιολογικά στην ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia ilicis) στην υποζώνη του Oleoceratonion και στον αυξητικό χώρο Oleo-leutiscetum.Τα είδη από τα οποία συντίθεται το δάσος είναι: Pinushalepensis,PinusbrutiaPinuspinea, Pinus maritimaAcacia cyanophyllaEucalyptus camaldulensisCupressus sempervirens, κλπ. Από τη διεξαχθείσα έρευνα στην περιοχή, διαπιστώθηκε ότι το δάσος κινδυνεύει από τις δασικές πυρκαγιές, αλλά και διάφορες δευτερογενείς προσβολές. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η λήψη των κατάλληλων μέτρων που θα ενισχύσουν την ασφάλεια και τη ζωτικότητα του δάσους. Λαμβάνοντας υπ’ όψη την αρχή της προστασίας, της αειφορίας, της συμβατότητας έργων και της οικονομικότητας προτείνονται τα απαραίτητα έργα και δράσεις τα οποία θα συμβάλλουν στην αποτελεσματική του προστασία αφ’ ενός και στην ανάδειξή του αφετέρου, προς όφελος της τοπικής αλλά και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα.

Λέξεις κλειδιά: Sustainable development, integrated management, artificial forests, sand dunes, stabilization

1. Εισαγωγή

Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί κυρίαρχο ζήτημα στις μέρες μας. Αυτός είναι ο λόγος που το ενδιαφέρον των διεθνών οργανισμών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των εθνικών οργανισμών, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και της κοινωνίας των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος διαρκώς μεγαλώνει.

Τα τελευταία χρόνια ο όρος ανάπτυξη κυριαρχεί παγκόσμια. Αυτό συμβαίνει και στη χώρα μας η οποία επιδιώκει βελτίωση των δεικτών ανάπτυξης σε όλους τους τομείς της οικονομίας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στον τριτογενή τομέα. Σ’ αυτή τη διαδικασία προτεραιότητα έχουν οι παραθαλάσσιες περιοχές τόσο της ηπειρωτικής όσο και της νησιωτικής χώρας. Δεν είναι όμως λίγες και οι ορεινές περιοχές που προσπαθούν να αναπτυχθούν κυρίως οικοτουριστικά (Ζάγκας 2007).

Τα ερωτήματα όμως που τίθενται είναι αν η επιχειρούμενη αυτή ανάπτυξη είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, εάν η πολιτική που ακολουθείται είναι η πρέπουσα, εάν τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται είναι τα κατάλληλα, εάν αξιοποιούνται όλες οι δυνατότητες των περιοχών αυτών και τέλος εάν λαμβάνεται μέριμνα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την αντοχή των όποιων επιλογών στο μέλλον (Wheeler 2004).Τα παραπάνω επισημαίνονται για το λόγο ότι η μέχρι σήμερα πολιτική δεν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αφού δεν προωθεί τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό και την αειφόρο ανάπτυξη. Απεναντίας υπερτονίζει δυσανάλογα και επιλεκτικά μεμονωμένους τομείς, παραμερίζοντας διαχρονικές αξίες όπως είναι το ανεπανάληπτο φυσικό περιβάλλον και η πολιτιστική κληρονομιά αλλά και σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες της ελληνικής υπαίθρου (παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, οικοτεχνίας, λαϊκής τέχνης κ.λ.π) (Fennel 2004).

Ο Δήμος Βαρθολομιού ευτύχησε να αποκτήσει στο παρελθόν ένα πρωτότυπο παγκόσμια τεχνητό δάσος το οποίο μετά από πολλούς κόπους και προβλήματα, εγκαταστάθηκε από τη Δασική Υπηρεσία στην ευρύτερη περιοχή των θινών. Κύριος σκοπός του δάσους ήταν η προστασία της περιοχής από τα προϊόντα της αιολικής διάβρωσης και πιο συγκεκριμένα η προστασία των γεωργικών εδαφών αλλά και των οικισμών και των κατοίκων τους από την αιολικά μεταφερόμενη άμμο. Η αξία του δάσους έγινε σύντομα αντιληπτή από τους κατοίκους της περιοχής αφού από τη μια στιγμή στην άλλη προστατεύτηκε αποτελεσματικά η γεωργική γη και αναβαθμίστηκε το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσαν. Μέρος αυτού του δάσους καταστράφηκε από δασική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2007.

Κύριο μέλημα της παρούσας έρευνας είναι η αποτελεσματικότερη προστασία του δάσους και του φυσικού περιβάλλοντος εν γένει στην ευρύτερη περιοχή και η αξιοποίησή του στη συνέχεια, με το σχεδιασμό και την εφαρμογή των απαραίτητων δράσεων (μέτρων) και την υλοποίηση των αναγκαίων έργων υποδομής.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι:

  • Η ανάλυση του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής του δάσους των Θινών μέσω μιας κατά το δυνατόν λεπτομερούς περιγραφής όλων των συνιστωσών.
  • Η  εκτίμηση της παρούσας κατάστασης από οικολογική άποψη, από υλωρική άποψη και από άποψη  αξιοποίησης της περιοχής.
  • Ο σχεδιασμός δέσμης μέτρων και έργων για την προστασία της περιοχής από κάθε μορφής κίνδυνο αλλά και την αξιοποίησή της κατά τέτοιο τρόπο που η παρουσία του ανθρώπου θα αποβεί προς όφελος και όχι σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και ιδιαίτερα των δασών της.
  • Η παρακολούθηση της φυσικής αναγέννησης στην πληγείσα από τις δασικές πυρκαγιές έκταση και η λήψη των απαραίτητων μέτρων για την ταχύτερη επανεγκατάσταση λειτουργικού δάσους.

2. Υλικά και μέθοδοι

Περιοχή έρευνας

Η περιοχή των Θινών Βαρθολομιού καλύπτει μια αρκετά μεγάλη αμμώδη έκταση μεταξύ της παραλίας του ομώνυμου Δήμου ( Νότιο Όριο) και των γεωργικά καλλιεργούμενων εκτάσεών του (Βόρειο Όριο).Το ανατολικό όριο των Θινών αποτελεί ο ποταμός Πηνειός και η αγροτική περιοχή του Δ.Δ. Καλυβίων ενώ το δυτικό όριο αποτελεί η αγροτική περιοχή του Δ.Δ. Λυγιάς και του οικισμού της Γλύφας. Στην έκταση αυτή εκτείνεται το Προστατευτικό-Αισθητικό δάσος των Θινών Βαρθολομιού το οποίο αποτελεί τμήμα του τεχνητού δάσους των Θινών Βαρθολομιού-Παλαιοχωρίου-Ροβιάτας-Σαβαλίων-Αμαλιάδας. Το δάσος αυτό προήλθε από έργα τεχνητής δάσωσης τα οποία ξεκίνησε η Δασική Υπηρεσία στην περιοχή το έτος 1954.

Την υλοποίηση του έργου εμπνεύστηκε και έκανε πράξη ο αείμνηστος Δασολόγος Γιάννης Γκουράσας του οποίου η προτομή σε κεντρικό σημείο της περιοχής θα μας θυμίζει πάντα το πρωτοποριακό του εγχείρημα στην περιοχή.

Το καλοκαίρι του 2007, δυστυχώς δεν γλίτωσε από τη λαίλαπα των δασικών πυρκαγιών στα δάση της Δυτικής Πελοποννήσου, ούτε το δάσος των Θινών Βαρθολομιού. Σημαντική έκταση του δάσους καταστράφηκε από τη φωτιά. Ευτυχώς παρατηρείται ικανοποιητική αναγέννηση και ελπίζουμε με τη λήψη των απαραίτητων προληπτικών μέτρων και μια συστηματικότερη διαχείριση του δάσους το κακό να σταματήσει εδώ.

Η έκταση του δάσους Θινών Βαρθολομιού ανέρχεται σε 13.370 στρέμματα  περίπου.

Στην περιοχή έρευνας, δεν λειτουργεί για μεγάλο χρονικό διάστημα κάποιος μετεωρολογικός σταθμός ο οποίος θα μας έδινε λεπτομερείς πληροφορίες γι’ αυτήν. Πλησιέστερος στην περιοχή Μ.Σ. είναι αυτός της Ανδραβίδας. Με βάση τα στοιχεία αυτού του Μ.Σ. οι κλιματικές συνθήκες προσδιορίζονται ως εξής:

  • Μέση ετήσια θερμοκρασία 17,8 C°
  • Μέσο ετήσιο ύψος βροχής 744,5mm
  • Μέση σχετική υγρασία 72%

Από γεωλογική άποψη η περιοχή ανήκει στον Τεταρτογενή ή Καινοζωϊκό γεωλογικό αιώνα και στην Πλειστόκενη (Πλειστόκενο) διάπλαση ή Ανθρωπολογικό αιώνα (Διλούβια και Αλούβια). Στη διάρκεια του γεωλογικού αυτού αιώνα, σχηματίσθηκε από τις προσχώσεις του Πηνειού Ποταμού, η πεδιάδα της Αμαλιάδας κατ’ αρχήν και στη συνέχεια η περιοχή των Θινών. Πρόκειται δηλαδή για Νεογενείς εκτάσεις.

Ειδικότερα η περιοχή των Θινών δημιουργήθηκε από τη συνδυασμένη δράση της διαβρωτικής και παρασυρτικής ενέργειας των ρεόντων υδάτων της βροχής, της θάλασσας (κύματα) και του ανέμου (αιολική ενέργεια).

Τα εδάφη της περιοχής είναι νέα χωρίς τη γνωστή εξέλιξη της εδαφογένεσης αξονικά, ολοσχερώς αμμώδη και ως εκ τούτου χωρίς ίχνος οργανικής ουσίας.

Η περιοχή των Θινών Βαρθολομιού χαρακτηρίζεται από ήπιο ανάγλυφο και στις θέσεις όπου αυτή δεν είναι επίπεδη, οι υψομετρικές διαφορές οφείλονται στους μικρού ύψους αμμόλοφους οι οποίοι διαμορφώνουν ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας μικροπεριβάλλοντα. Η ύπαρξη των μικρών αμμόλοφων και ιδιαίτερα των σταθεροποιημένων εντός της δασωθείσης περιοχής, συμβάλλουν στη δημιουργία ιδιαίτερης αξίας μικροπεριβαλλόντων.

Η περιοχή των Θινών Βαρθολομιού ανήκει στην ευμεσογειακη ζώνη βλάστησης Quercetalia ilicis (παραλιακή, λοφώδης και υποορεινή περιοχή). Αν και η περιοχή κατατάσσεται στην υποζώνη του Quercion ilicis (υποζώνη αριάς) τα χαρακτηριστικά είδη της Pistacia lentiscus  (Σχίνος), Olea europaea var. silvestris (Αγριελιά), Myrtus communis (Μυρτιά) κ.λ.π μας οδηγούν στην υποζώνη του Oleoceratonion και πιο συγκεκριμένα στον αυξητικό χώρο του Oleo-lentiscetum (Ντάφης 1973). Η χλωρίδα της περιοχής είναι αρκετά πλούσια λόγω της ποικιλίας των μικροπεριβαλλόντων τα οποία απαντώνται σε αυτή. Εκτός από τα αυτοφυή είδη, στην περιοχή έχουν εισαχθεί και αρκετά είδη ελληνικά και ξενικά, στα πλαίσια των προγραμμάτων αναδάσωσης τα οποία υλοποιήθηκαν στην περιοχή.

Αυτοφυή είδη

Δένδρα

Quercus pubescens

Ulmus campestris

Fraxinus ornus

Pyrus amygdaliformis 

Olea europaea var.silvestris   

Tamarix parviflora

Salix alba

Εισαχθέντα

Pinus maritima

Pinus halepensis

Pinus pinea

Pinus brutia

Acacia cyanophylla  

Eycalyptus camaldulensis

Fraxinus angustifolia

Liquidambar orientalis

Cupressus sempervirens

Cercis siliquastrum

Robinia pseudacacia

Aeilanthus glandulosa

Populus alba

Populus euroamericana

 

Θάμνοι

Pistacia lentiscus

Myrtus communis

Nerium oleander

Phillyrea latifolia

Vitex agnus castus    

Cistus incanus

Arundo donax

Rubus tomentosus

Smilax aspera

Quercus coccifera

Typha sp.

Juniperus phoenicea

Satureja thympra

Erica vecticillata

Crataegus sp.

Pyracantha coccinea

Opundia phicus indica

Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μια σχετικά πλούσια πανίδα ως αποτέλεσμα της ποικιλίας βιοτόπων οι οποίοι περικλείονται εντός της περιοχής έρευνας ή γειτονεύουν με αυτή.

Μέθοδος έρευνας

Για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας έγινε λεπτομερής αναγνώριση της περιοχής και συλλέχθηκαν στοιχεία υπαίθρου το διάστημα Ιούνιος 2008-Μάιος 2009.

Συγκεκριμένα, έγιναν οι παρακάτω εργασίες:

  • Χαρτογράφηση του δάσους,
  • Εντοπισμός επικίνδυνων τμημάτων
  • Δασοκομικοοικολογική ανάλυση του δάσους (Δασοκομική μορφή, Ζωτικότητα, Σταθερότητα),
  • Ανάλυση του τοπίου της περιοχής (Οπτική κυρίως, με βάση την Οπτική Απορροφητική Ικανότητα) και τα χαρακτηριστικά του.
  • Σχεδιασμός μέτρων και δράσεων για την προστασία και ανάδειξη του δάσους Θινών.

Αποτελέσματα έρευνας

Σύνθεση και δομή του δάσους

Το εγχείρημα της ίδρυσης του δάσους ξεκίνησε το έτος 1954. Δοκιμάστηκαν πολλά είδη ιθαγενή και ξενικά εκ των οποίων τα σημαντικότερα τα οποία επικρατούν σήμερα είναι: Pinus maritimaPinus halepensisPinus pineaPinus brutiaAcacia cyanophyllaEucalyptus camaldulensisCupressus sempervirens. Οι συστάδες του δάσους εμφανίζουν κατά κανόνα αμιγή μορφή παρότι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα παραπάνω είδη βρίσκονται σε μίξη δημιουργώντας εικόνες απαράμιλλης αισθητικής. Πιο χαρακτηριστικές είναι οι αντιθέσεις ειδών Πεύκης-Κυπαρισσιού, με χαρακτηριστικότερη αυτή της Κουκουναριάς-Κυπαρισσιού, αλλά και πλατύφυλλων- Κυπαρισσιού.

Το δάσος στο μεγαλύτερό του μέρος συντίθεται από ομοιόμορφες ομήλικες συστάδες. Λόγω όμως του μεγάλου διαστήματος που διήρκεσαν οι αναδασώσεις και των ακραίων εδαφικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή εμφανίζονται κατά θέσεις ανομήλικες συστάδες απρόσμενα υψηλής αισθητικής.

Το δάσος εμφανίζει ασυνέχειες διακοπτόμενο από μικρότερα ή μεγαλύτερα διάκενα, γεγονός που του προσδίδει ανομοιομορφία, δημιουργεί αντιθέσεις, φυσικές γραμμές και κολπωτά κράσπεδα. Τα διάκενα αυτά αποτελούν μοναδικούς βιοτόπους για όλα τα είδη της πανίδας, αφού τα κράσπεδά τους έχουν τα χαρακτηριστικά των “οικότονων” που συνδυάζουν τη δυνατότητα εύρεσης τροφής αφ’ ενός και τη δυνατότητα κάλυψης και φωλιάσματος αφ’ ετέρου.

Στην περιοχή ευδοκιμεί πληθώρα θάμνων οι οποίοι αποτελούν πολύτιμα λειτουργικά στοιχεία των οικοσυστημάτων της περιοχής, αλλά και σημαντικά στοιχεία αισθητικής του τοπίου. Σημαντικότεροι θάμνοι στην περιοχή είναι: Pistacia lentiscusMyrtus communis, Rubus tomentosusNerium oleanderPhillyrea latifoliaVitex agnus castusArundo donaxSmilax asperaJuniperus phoeniceaSatureja thympraErica vecticillata, κ.α. Οι περισσότεροι από τους παραπάνω θάμνους εκτός από τον αισθητικό και τον οικολογικό ρόλο,  έχουν μεγάλη συμβολή στη μελισσοκομία η οποία έχει έντονη δραστηριότητα στην περιοχή.

Εκτίμηση κινδύνων

Οι κίνδυνοι που απειλούν το δάσος Θινών Βαρθολομιού είναι:

  • Οι δασικές πυρκαγιές,
  • Οι ανεμοθλασίες και
  • Οι δευτερογενείς προσβολές από μύκητες και έντομα.

Δασικές πυρκαγιές

Οι δασικές πυρκαγιές είναι η μεγαλύτερη απειλή για το δάσος Θινών Βαρθολομιού. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ληφθούν όλα τα προληπτικά μέτρα για την αποφυγή κάποιας καταστροφικής πυρκαγιάς. Αυτό το οποίο συνέβη το 2007 δεν θα πρέπει επ’ ουδενί λόγο να επαναληφθεί. Τα μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν είναι:

Σε επίπεδο πρόληψης 

  • Χαρτογράφηση και επισήμανση περιοχών αυξημένου ρίσκου,
  • Διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση του πληθυσμού,
  • Έργα μείωσης του κινδύνου που σχετίζεται με τη δασική καύσιμη ύλη (Δασοκομικοί χειρισμοί, Αντιπυρικές ζώνες, Δρόμοι, κλπ.),
  • Αντιμετώπιση ειδικών περιπτώσεων (δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, χώροι απόθεσης απορριμμάτων, εργασίες υπαίθρου, μελισσοκομία, κλπ.),
  • Τεχνικά έργα (υδατοπαροχές, δεξαμενές, πυροσβεστικοί κρουνοί, υδροστόμια, κλπ.),
  • Ανάπτυξη σταθερών μέσων ανίχνευσης πυρκαγιών (πυροφυλάκια, ηλεκτρονικά μέσα, κλπ).

Σε επίπεδο προκαταστολής 

  • Ανίχνευση και οργάνωση συστήματος εντοπισμού και αναγγελίας πυρκαγιάς (πυροφυλάκια, μεταφερόμενες μονάδες, ευέλικτο πυροσβεστικό όχημα, τηλεπικοινωνίες, ασκήσεις ετοιμότητας),
  • Εκτέλεση και συντήρηση έργων,
  • Οργάνωση εθελοντών,
  • Έκδοση ημερήσιου χάρτη πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς,
  • Προληπτική απαγόρευση κυκλοφορίας,
  • Εναλλακτικές έξοδοι διαφυγής.

Σε επίπεδο καταστολής 

  • Πρώτη προσβολή – Εκκένωση περιοχής,
  • Οργάνωση κατάσβεσης,
  • Τελική κατάσβεση – Φύλαξη αναζωπυρώσεων,
  • Αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών.

Ανεμοθλασίες

Ο κίνδυνος ανεμοθλασιών είναι υπαρκτός λόγω του ότι η περιοχή είναι παραθαλάσσια και ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται από συχνούς και ισχυρούς ανέμους. Το δάσος σε πολλά σημεία έχει πολύ μεγάλη πυκνότητα, αφού ουδέποτε αραιώθηκε στο παρελθόν. Ως εκ τούτου τα δένδρα του χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό λυγερότητας (πηλίκο H/D) και από μικρό μήκος κόμης, στοιχεία που κάνουν τα δένδρα ευαίσθητα στις ανεμοθλασίες (Burscel und Huss 1987, Ζάγκας 2000). Χρειάζεται επομένως να εφαρμοστούν άμεσα τα απαραίτητα δασοκομικά μέτρα. Από μετρήσεις μας στην περιοχή προκύπτει ότι η πλειονότητα των δένδρων Χαλεπίου και Τραχείας πεύκης  είναι χαμηλής ζωτικότητας (Πιν. 1), ενώ ο κίνδυνος ανεμοθλασιών είναι πολύ μεγάλος ως αυξημένος για τα είδη πεύκης που φύονται στην περιοχή πλην της κουκουναριάς (Πιν. 2).

Δευτερογενείς προσβολές από μύκητες και έντομα

Από τη δασοκομική έρευνα που διενεργήσαμε στην περιοχή προκύπτει ότι στις θέσεις εκείνες που η πυκνότητα του δάσους είναι μεγάλη η ζωτικότητα της πλειοψηφίας των δένδρων βρίσκεται σε κρίσιμα επίπεδα.

Α/ΑΔασοπονικό είδοςΠοσοστό Ζωτικότητας ανά κλάσεις
102030
1Χαλέπιος πεύκη103060
2Τραχεία πεύκη153055
 3Θαλασσία πεύκη204040

Πίνακας 1: Ποσοστά ανά κλάση ζωτικότητας σε πυκνές συστάδες Χαλεπίου, Τραχείας και Θαλασσίας πεύκης.

Table 1: Percentage per vigor class in dense Aleppo, Calabrian and Maritime pine stands.

Από τον πίνακα 1 προκύπτει ότι στις συστάδες της Χαλεπίου και Τραχείας πεύκης η πλειονότητα των ατόμων είναι χαμηλής ζωτικότητας και άρα ο κίνδυνος δευτερογενών προσβολών είναι μεγάλος. Λίγο καλύτερα είναι τα πράγματα στις συστάδες Θαλασσίας πεύκης, αλλά και εκεί το 40% των ατόμων βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση. Για το λόγο αυτό χρειάζεται συστηματική καλλιέργεια του δάσους με παράλληλη διευθέτηση του νεκρού υλικού το οποίο θα προκύψει.

Α/ΑΔασοπονικό είδοςΣτηθιαία Διάμετρος D1,3 cmΎψος H (m)Μήκος κόμης KΠηλίκο H/DΚίνδυνος ανεμοθλασιών
1.Pinus halepensis20,115,14,6975Πολύ μεγάλος κίνδυνος
2.Pinus Brutia17,811,74,6166Αυξημένος κίνδυνος
3.Pinus maritima20,512,34,8660Αυξημένος κίνδυνος
4.Pinus pinea25,111,18,244Σχεδόν ανύπαρκτος

Πίνακας 2: Αυξητικά χαρακτηριστικά των ειδών πεύκης που φύονται στο δάσος Θινών και κίνδυνος ανεμοθλασιών.

Table 2: Growth characteristics of pine species located in sand-dune forest of Vartholomio in conjunction with wind-damage risk levels.

Σχεδιασμός και χωροθέτηση των απαραίτητων κατασκευών και έργων

Για το σχεδιασμό και τη χωροθέτηση των απαραίτητων κατασκευών  και έργων απαιτείται μια λεπτομερής ανάλυση και αναγνώριση των χαρακτηριστικών της περιοχής. Για το λόγο αυτό ερευνήθηκαν οι λεπτομέρειες και τα χαρακτηριστικά των επιμέρους περιοχών και η μορφή των παρεμβάσεων που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική προστασία καταρχήν της περιοχής και την αξιοποίησή της στη συνέχεια στο πνεύμα της ήπιας αειφόρου ανάπτυξης.

Επομένως οι αρχές οι οποίες θα πρυτανεύσουν είναι:          

  • Η αρχή της προστασίας των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος γενικότερα.
  • Η αρχή της αειφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης ειδικότερα.
  • Η αρχή της συμβατότητας των κάθε είδους κατασκευών με τα χαρακτηριστικά της περιοχής και
  • Η αρχή της οικονομικότητας.

Κατόπιν αυτών, τα έργα τα οποία προτείνονται ως απαραίτητα για την αποτελεσματική προστασία και την ανάδειξη της περιοχής είναι:

Δάσος θιμών

  • Κέντρο ενημέρωσης επισκεπτών.
  • Αμφιθέατρο πολλαπλών σκοπών.
  • Φύτευση κατά μήκος των αντιπυρικών λωρίδων διπλής σειράς κυπαρισσιών κατά τρόπο κυματοειδή με σκοπό την αύξηση της αντοχής των συστάδων έναντι των πυρκαγιών και την αισθητική τους βελτίωση.
  • Φύτευση αναδασωτέας έκτασης στην παραλία των Θινών με μεγάλα δένδρα.
  • Κατασκευή χώρου αναψυχής (υπαίθριου γεύματος).
  • Κατασκευή κτιρίου διοίκησης.
  • Κατασκευή παραθαλάσσιου μονοπατιού.
  • Κατασκευή τριών θέσεων θέας κατά μήκος του παραλιακού μονοπατιού.
  • Κατασκευή εξεδρών ψαρέματος μπροστά από τις θέσεις θέας.
  • Εγκατάσταση υδατοδεξαμενών πολλαπλών χρήσεων, υποστηριζόμενων από φωτοβολταϊκά και γεωτρήσεις.
  • Διάνοιξη δασοδρόμου στο Δυτικό τμήμα του δάσους κυρίως για λόγους αντιπυρικής προστασίας.
  • Κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων.
  • Υπογειοποίηση γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, σε μήκος 2,0 χιλιομέτρων.
  • Στάσεις ποδηλάτων σε θέσεις όπου υπάρχει διαθέσιμο νερό.
  • Κατασκευή ενημερωτικών πινακίδων
  • Κατασκευή μακέτας του δάσους και τοποθέτησή της στο κέντρο ενημέρωσης επισκεπτών.
  • Οργάνωση σταθμού πυροπροστασίας.
  • Οργάνωση χώρων αθλοπαιδιών.
  • Ίδρυση μελισσοκομικού πάρκου.
  • Παρακολούθηση φυσικής αναγέννησης.

Φυτώριο πλησίον Ιονικού Χωριού

  • Ανακαίνιση κτιρίων με σκοπό τη λειτουργία τους ως κέντρου περιβαλλοντικής ενημέρωσης.
  • Κατασκευή υπαίθριου αμφιθεάτρου.
  • Καθαρισμός της βλάστησης.
  • Ανακατασκευή – επισκευή περίφραξης.
  • Διαμόρφωση – κατασκευή εισόδου.
  • Διαμόρφωση χώρου αναψυχής (πλησίον της παραλίας Γλύφας)
  • Σχεδιασμός – ­­­­κατασκευή χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων και ποδηλάτων.
  • Καλλιέργεια περιβάλλοντος δάσους.

Συζήτηση – Συμπεράσματα

Από τα όσα αναφέρθηκαν προκύπτουν τα εξής:

  • Το δάσος Θινών Βαρθολομιού είναι ένα δάσος με τεράστιο οικολογικό και επιστημονικό ενδιαφέρον, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και διεθνώς.
  • Το γεγονός ότι ένα μεγάλο τμήμα του καταστράφηκε από δασική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2007 σημαίνει ότι το δάσος απειλείται με ολική καταστροφή.
  • Ο προστατευτικός και κοινωνικός ρόλος του δάσους είναι αδιαμφισβήτητος από ειδικούς και μη, αλλά κυρίως από την τοπική κοινωνία η οποία το αναγνωρίζει και ως το σημαντικότερο συστατικό του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και ένα σημαντικό κεφάλαιο το οποίο θα πρέπει να αποδοθεί ανέπαφο στις μελλοντικές γενιές.
  • Η ανάγκη ολοκληρωμένης διαχείρισης του δάσους υπό το πρίσμα των αρχών της αειφορίας κρίνεται επιτακτική (Gordon 1993, Noss 1993, Ticknor 1993, Toman 1993).
  • Δεσπόζουσα θέση στο σύστημα αυτό διαχείρισης θα πρέπει να έχει η προστασία του δάσους από κάθε μορφής κίνδυνο και κυρίως από πυρκαγιές.
  • Τα μέτρα προστασίας στα οποία θα πρέπει να δοθεί η μεγαλύτερη βαρύτητα θα είναι τα  προληπτικά.
  • Με δεδομένη την αποτελεσματική προστασία του δάσους θα πρέπει να υλοποιηθούν έργα υποδομής συμβατά με το χαρακτήρα της περιοχής και τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.
  • Το δάσος θα πρέπει να αντιμετωπισθεί υπό το πρίσμα της ενεργού διαχείρισης με πρώτο στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας έναντι πιθανών κινδύνων.
  • Παρακολούθηση της φυσικής αναγέννησης του δάσους και λήψη των απαραίτητων δασοκομικών μέτρων για την καλύτερη εξέλιξη των νεαρών συστάδων και την ταχύτερη επανεγκατάσταση του δάσους (Zagasetal. 2004, Tsitsonietal 2004).

Βιβλιογραφία

Burschel P., Huss J., 1987, Grundriss des Waldbaus, Verlag Paul Parey, Hamburg and Berlin (S. 352).

Fennel D., 2003, Ecotourism, Second Edition, Routledge, London and N. York

Ντάφης Σπ., 1973, Ταξινόμηση της δασικής βλάστησης της Ελλάδος, Επ. Επ. Γεωπονοδασολογικής Σχολής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τόμος: 15/2: 75-91.

NossR., 1993, Sustainableforestryorsustainableforests?, In: DefiningSustainableForestry, Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 17-43, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.

Gordon C., 1993, Ecosystem management: An idiosyncratic overview, In: Defining Sustainable Forestry: Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 240-244, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.

Ticknor W., 1993, Sustainable Forestry: Redefining the role of Forest Management, In: Defining Sustainable Forestry, Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 260-269, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.

Toman M., 1993, Defining an Economics of Sustainable Forestry: General Concepts, In: Defining Sustainable Forestry, Eds. Aplet G., Johnson N., Olson J. and Sample A.: 270-279, Island Press, Washington, D.C., Covelo, California.

Tsitsoni T., Ganatsas P., Zagas T., Tsakaldimi M., 2004, Dynamics of postfire regeneration of Pinus brutia Ten. In an artificial forest ecosystem of northern Greece, Plant Ecology 171: 165-174.

Wheeler S., 2004, Planning for sustainability, Routledge, London and N. York.

Zagas T., Ganatsas P., Tsitsoni T., Tsakaldimi M., 2004, Post-fire regeneration of Pinus halepensis Mill. Stands in the Sithonia Peninsula, northern Greece, Plant Ecology 171: 91-99.