Στο κείμενο αυτό θα περιοριστούμε αποκλειστικά σε προτάσεις για την φάση του “νοικοκυρέματος”.

1. Σήμερα η Χώρα μας διαθέτει όλη την απαραίτητη Νομική θωράκιση για να κάνει μια συνολική πολιτική προστασίας περιβάλλοντος. Όμως παρατηρούνται δεκάδες περιπτώσεις επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων από διάφορες υπηρεσίες είτε κρατικές είτε της τοπικής αυτοδιοίκησης ή και ιδιωτικές και περιπτώσεις πολυνομίας που ουσιαστικά ακυρώνουν κάθε νομική θωράκιση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της προστασίας των Δασών. Την πολιτική των Δασών υποτίθεται ότι χαράσσει πρώην Γενική και σήμερα Ειδική Γραμματεία Περιβάλλοντος – Δασών και Φυσικών πόρων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής. Πριν από δύο χρόνια την πολιτική αυτή χάρασσε το Υπουργείο Γεωργίας. Ωστόσο την ευθύνη υλοποίησης της πολιτικής αυτής είχε το Υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης αφού οι Δασικές Υπηρεσίες λειτουργούσαν κάτω από την Διοίκηση των Περιφερειών της Χώρας. Οι δασικοί χάρτες υλοποιούνται από την ΕΘΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε και άλλη Γραμματεία, στις Προστατευόμενες περιοχές  (με σημαντικά οικοσυστήματα) την προστασία ασκεί ο τοπικός Φορέας διαχείρισης που εποπτεύεται από άλλη Γεν. Γραμματεία αλλά και από τις Δασικές Υπηρεσίες μια και το 90 % των περιοχών αυτών είναι και Δασικό.

Η διαχείριση των ορεινών υδάτων γίνεται από άλλη Ειδική Γραμματεία του ΥΠΕΚΑ και την Δασική υπηρεσία αφού τα περισσότερα νερά προκύπτουν από τις Δασικές εκτάσεις. Η Δασοπυρόσβεση γίνεται από την Πυροσβεστική χωρίς εδώ να παρεμβαίνουν οι Δασικές Υπηρεσίες (πρόκειται για διεθνή πρωτοτυπία).

Το έργο της Δασοφυλακής ασκούσε η Αγροφυλακή, αλλά και η εκφυλισμένη Δασοφυλακή και παράλληλα η Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή η οποία ανήκει στην Κυνηγητική Ομοσπονδία που είναι Ιδιωτικός φορέας και χρηματοδοτείται από πρόσθετες κυνηγητικές εισφορές. Δηλαδή το έργο της Δασοφυλακής υλοποιείται από τρεις υπηρεσίες, από τρεις διαφορετικούς φορείς, δύο Κρατικούς και έναν ιδιωτικό. Εννοείται ότι δεν προβλέπεται ο τρόπος συνεργασίας τους και οι τρείς αυτοί φορείς έχουν οδηγηθεί ήδη ή θα οδηγηθούν στο άμεσο μέλλον, στην απαξίωση χωρίς ουσιαστικό έργο και με παράξενα μεγάλο συνολικό κόστος λειτουργίας. Είκοσι μήνες μετά την ένταξη της Αγροφυλακής στην Δασοφυλακή κανένας πρώην Αγροφύλακας δεν έχει εμφανιστεί στις Δασικές Υπηρεσίες για να αναλάβει καθήκοντα…

Οπωσδήποτε η δημιουργία  του Νεοσύστατου Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι το πρώτο βήμα για να εφαρμοστεί μια ουσιαστική και παραγωγική –αυτοχρηματοδοτούμενη πολιτική στην προστασία του Περιβάλλοντος.

Παρ’ όλα αυτά οι πρώτες Πρωτοβουλίες που πάρθηκαν από την Πρώτη Υπουργό Περιβάλλοντος ήταν η αλλαγή του Δασικού Νομικού πλαισίου βιαστικά και χωρίς να κληθεί η Διοίκηση να διατυπώσει συγκροτημένα τις απόψεις της και βέβαια έχουν δημιουργηθεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα θέλαμε να επιλύσουμε. Υποτίθεται ότι η προτεινόμενη αλλαγή του Δασικού Νομικού πλαισίου στοχεύει στην διευκόλυνση της κατάρτισης των δασικών Χαρτών. Όμως σήμερα πραγματοποιούνται οι μελέτες των Δασικών χαρτών και οι οδηγίες που έχουν οι Ανάδοχοι των μελετών αυτών είναι η εφαρμογή του Ν. 3208/03 που θέλουμε να καταργήσουμε.

Επειδή το θέμα είναι τεχνικό θα περιοριστούμε σε ένα μόνο σημείο.

Το Σύνταγμα της Χώρας στο άρθρο 24 αναφέρει ότι : «Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, η οποία μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές)».

Μέχρι σήμερα ξέραμε από την Δασοκομία (Σ.Ντάφης, Εφαρμοσμένη Δασοκομική σελ. 10, ΑΠΘ) και το άρθρο 1.3.ΙΙ του Ν. 3208/03 που πρόκειται να καταργηθεί, ότι η ελάχιστη επιφάνεια του εδάφους για να δημιουργηθεί η έννοια του Δασικού Οικοσυστήματος είναι τα 3 στρέμματα (5 στρέμματα για την Ευρωπαϊκή Ένωση). Μετά την κατάργηση του παραπάνω άρθρου η αναγκαία επιφάνεια του εδάφους έγινε 700 τετραγωνικά.

Είναι βέβαια αυτονόητο ότι τίθεται θέμα ακόμα και Νομιμότητας των Δασικών χαρτών ή τουλάχιστον αυτό που θα προκύψει ως “Δασικός Χάρτης” θα είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα συραφής νομοθετημάτων. Οι χάρτες έγιναν με άλλη νομοθεσία και σήμερα ισχύει άλλη νομοθεσία. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει στο «γλέντι» των κάθε λογής συμφερόντων (συντεχνιακά, επιχειρηματικά κλπ) προς δόξα της παλαιότερης πολιτικής που έχει κατακερματίσει το αντικείμενο της προστασίας του Περιβάλλοντος και Ιδίως των Δασών, γεγονός που αντικειμενικά εξυπηρετεί διάφορα συμφέροντα και πάντως όχι το καλώς εννοούμενο κοινωνικό συμφέρον.

Παρατηρούμε ότι με τα ισχύοντα (και μετά την ψήφιση του παραπάνω Νόμου), οι δασικοί Χάρτες στην Αττική και στην Χαλκιδική που ήδη εκπονήθηκαν είναι σε περιοχές και στην ουσία, αναπαραγωγή των παλιών Χαρτών της εποχής του 1975-1980 που είχαν συνταχθεί με βάση παλαιότερη Νομοθεσία και φυσικά θα αναπαραχθούν για μια ακόμα φορά τα λάθη τους, μια και οι χάρτες αυτοί έγιναν με παρωχημένα μέσα (με …το μάτι…) χωρίς την χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων πληροφοριών, χωρίς ορθοφωτοχάρτες κλπ.

2. Και ενώ αυτά συμβαίνουν στην Χώρα των χαμένων ευκαιριών, το 80% των Δασικών Συμπλεγμάτων είναι χωρίς Διαχειριστικές μελέτες που θα μπορούσαν να συνταχθούν με ελάχιστο κόστος. Μάλιστα το παράξενο είναι ότι έχουμε και τα απαραίτητα χρήματα (από το παλιό Ταμείο Δασών που συγκεντρώνει περίπου 36 εκατ. Ευρώ τον χρόνο).

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι μελέτες αυτές είναι προαπαιτούμενο για την προστασία των δασών μας, την απομάκρυνση του νεκρού και γυρασμένου ξυλώδους όγκου αλλά και την εκπόνηση και των κάθε είδους Ειδικών Δασικών μελετών όπως π.χ την ποσότητας και του τρόπου διαχείρισης των υδάτων, της προστασίας και Διαχείρισης της Άγριας Πανίδας κλπ, που δεν έχουν συνταχθεί σχεδόν πουθενά αξιόπιστα.

Μάλιστα επειδή ακριβώς δεν έχουμε Μελέτες Διαχείρισης και Προστασίας των δασών μας ολοένα και ελαχιστοποιούνται οι υλοτομίες στα Δάση μας με αποτέλσμα να γίνονται όλο και πιο ευάλλωτα σε δασικές πυρκαγιές, οι τιμές των Δασικών προϊόντων αυξάνουν και οι ανάγκες καλύπτονται σχεδόν αποκλειστικά από εισαγωγές, ενώ στερούμε και την δυνατότητα εξεύρερεσης πρόσθετου εισοδήματος στους παραδασόβιους πληθυσμούς.

Και σαν να μην έφταναν αυτά τα έσοδα του ταμείου δασών ολοένα και μικραίνουν. Θα μπορούσαμε με ένα ποσό της τάξης περίπου 20 εκατ. ΕΥΡΩ να συντάξουμε τις μελέτες προστασίας και Διαχείρισης όλων των Δημόσιων Δασών (οι οποίες θα ισχύουν για 10 χρόνια) και μόνο από τα τέλη των υλοτομιών θα εισπράξουμε κυριολεκτικά εκατονταπλάσια ποσά.

3. Και βέβαια ούτε λόγος να γίνεται για πρωτοβουλίες πρόληψης των Δασικών πυρκαγιών. Όλα τα αναγκαία προληπτικά μέτρα πρέπει να παρθούν τον επόμενο χειμώνα και οπωσδήποτε πριν τον ερχόμενο Μάρτιο. Μάλιστα στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων τα μέτρα πρόληψης ακολουθούν τις Δασικές Διαχειριστικές μελέτες των Δασών.

Υπάρχει ο κίνδυνος να αναλωθούμε πάλι σε μία πρωτοφανή πρακτική διαμοιρασμού ελάχιστων ποσών σε κάθε λογής Φορέα για να κάνει τάχα πρόληψη των Δασικών πυρκαγιών κατά το πρότυπο της ανεκδιήγητης προηγούμενης Πολιτικής Διοίκησης, που είχε ως αποτέλεσμα τις τεράστιες καταστροφές που όλοι ζήσαμε.

Την ίδια στιγμή που γράφουμε αυτές τις γραμμές πληρώνουμε ακόμα ανυπολόγιστα ποσά για την προστασία των καμένων εκτάσεων της Αττικής από εργολάβους κατά κύριο λόγο της συμπαθούς ειδικότητας των «μπετατζήδων»… που κάνουν «έργα» που ανατέθηκαν από την προηγούμενη Διοίκηση του παλιού ΥΠΕΧΩΔΕ, χωρίς μελέτες, χωρίς ειδικούς, παραβιάζοντας κατάφορα κάθε Νομοθεσία αυτών των ειδικών έργων.

Τα άμεσα απλά μέτρα για να μην χάσουμε την Ιστορική ευκαιρία είναι:

• Να λειτουργήσει ΤΩΡΑ η Ειδική Γραμματεία Δασών προς την κατεύθυνση της υλοποίησης ενός πλήρους σχέδιου προστασίας των Δασών μας και του περιβάλλοντος.
• Να εκπονηθεί πλήρες σχέδιο με ορίζοντα τριετίας για την Διαχείριση και προστασία όλων των Δασικών συμπλεγμάτων της Χώρας. Ταυτόχρονα μπορεί να συνταχθούν και οι μελέτες διαχείρισης – προστασίας της άγριας πανίδας και της πυροπροστασίας για κάθε σύμπλεγμα (δεν έγινε).
• Να αναδιαρθρωθούν και σε πολλές περιπτώσεις να «εξαγνιστούν» οι Δασικές Υπηρεσίες με απλά Διοικητικά μέτρα συμπεριλαμβανομένης της αναδιοργάνωσης της Δασοφυλακής με την συνένωση της Αγροφυλακής, Θηροφυλακής, Δασοφυλακής κάτω από την δασική Υπηρεσία. Η νέα αυτή υπηρεσία δεν κοστίζει ουσιαστικά τίποτα. H Νέα Δασοφυλακή πρέπει να είναι ένστολη και κατά ατομική περίπτωση και ένοπλη όπως είναι και τώρα (δεν έγινε στο σύνολό της).
• Να ολοκληρωθούν οι Δασικοί Χάρτες όλης της Αττικής με σύγχρονα μέσα. Αυτός ο στόχος είναι αλήθεια ότι έχει τεθεί ήδη από την σημερινή ηγεσία του ΥΠΕΚΑ. Χρειάζονται όμως μερικές τεχνικού χαρακτήρα ρυθμίσεις (Οι ρυθμίσεις έγιναν αλλά άν και ειδικές οδηγίες εφαρμογής τους, οι χάρτες κυρίως στην Αττική και Χαλκιδική που έχουν και τα περισσότερα προβλήματα έγιναν και αναρτώνται αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς που αρκούν για να ακυρώσουν πρακτικά το συνολικό εγχείρημα).
• Να εκσυγχρονιστεί μέσω κανονιστικών κυρίως Διοικητικών αποφάσεων ο τρόπος λειτουργίας των Υπηρεσιών προστασίας του Περιβάλλοντος. Η κατεύθυνση δεν μπορεί να είναι άλλη παρά η εξυπηρέτηση του πολίτη και η γρήγορη διεκπεραίωση των συμβατών με το περιβάλλον παραγωγικών πρωτοβουλιών.

Ως πιο σημαντικά θέματα που θέλουν άμεση αντιμετώπιση είναι:

• Να εκσυγχρονίσουμε τον τρόπο εκμετάλλευσης των Λατομείων μας χωρίς να κάνουμε ούτε σπιθαμή πίσω στους κανόνες προστασίας του Περιβάλλοντος, όπου σήμερα παρατηρούμε ένα καθεστώς πολυνομίας και πολύπλοκων διαδικασιών που συχνά ακυρώνουν μεγάλες επενδύσεις ή οδηγούν σε «ημιπαράνομες» λύσεις με την ανοχή Τοπικών Υπηρεσιών (έγινε).
• Να αναδιαρθρώσουμε τον τρόπο παροχής ιδίως υποβαθμισμένων εκτάσεων για εγκαταστάσεις Ιχθυοτροφείων που είναι ένας πολύ δυναμικός κλάδος όπου παρατηρούμε το παραπάνω φαινόμενα πολυνομίας και πολύπλοκων συναρμοδιοτήτων (σε εκκρεμότητα).
• Να επικαιροποιήσουμε το σύστημα προστασίας των παραλιών μας από κάθε είδους ρύπανση και αυθαίρετη δόμηση (προσπάθειες χωρίς αποτέλεσμα).
• Όσο αφορά την αυθαίρετη δόμηση σε δασικές εκτάσεις και ρέματα έχουν παρθεί πρωτοβουλίες από το ΥΠΕΚΑ μέσω του Ν. 3889/2010 με τις οποίες συμφωνούμε και νομίζουμε ότι θα υλοποιηθούν.
• Να θεσπίσουμε ένα πλαίσιο σύστασης και λειτουργίας των Εταιρειών ορεινού τουρισμού που σήμερα λειτουργούν σχεδόν ανεξέλεγκτες.
• Να συζητήσουμε ένα σχέδιο αναθεώρησης του συστήματος πρώτης πλήξης και κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών. Η πιο ενδεδειγμένη λύση είναι η δημιουργία ενός φορέα αντιμετώπισης Δασικών πυρκαγιών όπως προέβλεπε η σχετική ομόφωνη διακομματική απόφαση της Βουλής του 1993 η οποία απλώς πρέπει να επικαιροποιηθεί. Παρόμοιοι φορείς λειτουργούν από χρόνια με παραλλαγές σε όλες τις μεσογειακές Ευρωπαϊκές χώρες.
  Στην Ιταλία και Πορτογαλία υπάρχουν ήδη τα ειδικά ένστολα σώματα. Στην Ιταλία είναι το Guarda forestale και στην Πορτογαλία το Corpo forestall, στην Ισπανία το Servicio de prevencion y extintion de incentios forestales ενώ η Γαλλία από καιρό έχει παρόμοιο με την Ισπανία σύστημα.
  Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει βέβαια ότι με την νέα οργάνωση δεν θα έχουμε στο μέλλον Δασικές πυρκαγιές. Θα μετριάσουμε όμως τις συνέπειες όπως το έχουν κάνει οι παραπάνω Ευρωπαϊκές Χώρες που έχουν παρόμοια Μεσογειακά Οικοσυστήματα. Και αυτό το θέμα φαίνεται να το αντιμετωπίζει σωστά αλλά πολύ – πολύ αργά η σημερινή Διοίκηση του ΥΠΕΚΑ. Υπολογίζουμε ότι η οικονομία πόρων μόνο από την ενέργεια αυτή θα είναι πάνω από 1 δις Ευρώ !!!. (Εκτός αν το ζητούμενο δεν είναι η οικονομία αλλά η κατασπατάληση πόρων που δεν νομίζω ότι ισχύει πλέον αλλά δεν μου το βγάζετε από το μυαλό ότι το κριτήριο αυτό βάρυνε πολύ στις πράξεις της προηγούμενης Διοίκησης).
• Να επανακαθορίσουμε τον τρόπο λειτουργίας των Φορέων διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, έτσι ώστε οι Φορείς να αποτελούν πραγματικό εργαλείο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και όχι Φορείς προγραμμάτων με αμφιλεγόμενο πολυδάπανο μελετητικό μόνο έργο και μάλιστα επαναλαμβανόμενων μελετών και συμπερασμάτων copy-paste.