ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΟΛΟΙ ΣΥΜΦΩΝΟΥΝ ΑΛΛΑ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΤΟΛΜΑΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΕΙ
(Ταυτόχρονα και ένα καλό μέτρο εξοικονόμησης 0,3-1 δις τον χρόνο)
Αθήνα 17/8/2017
1. Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ. ΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ.
Μετά τις πυρκαγιές της Χώρας με τις απερίγραπτες καταστροφές του 2017, του 2016, του 2015, του 2013, του 2012, του 2011, τις δασικές Πυρκαγιές του 2009, του πληγωμένου 2007 που έκαψαν συνολικά άνω των 11.000.000 στρεμμάτων δασών και δασικών εκτάσεων, αλλά και εκείνων του 2000 που κατέκαυσαν 2.150.000 στρέμματα δασών και δασικών εκτάσεων ο μέχρι σήμερα απολογισμός είναι πραγματικά εφιαλτικός και αγγίζει τα όρια της Εθνικής κρίσης.
Η καταστροφή μέρους του αισθητικού δρυοδάσους της Δαδιάς, της Ηλείας (δύο φορές) με τις τραγικές συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές, του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, του μέρους του Εθνικού Δρυμού Βάλια Κάλντα το 2000, του ελατοδάσους του Μαινάλου το 2000, της Χαλκιδικής το 2006, η εφιαλτική ανεπανάληπτη και ουσιαστικά δύσκολα αντιστρέψιμη σχεδόν ολόκληρου του Ορεινού δασικού συμπλέγματος του Γράμμου και μέρους του Ταϋγέτου (πρόκειται για την μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή που δοκιμάσαμε σε όλη την σύγχρονη ιστορία του Κράτους μας), του Πάρνωνα, του Νότιου Πήλιου, της περιοχής Αιγίου, της Νότιας Εύβοιας επίσης με νεκρούς, της Λακωνίας και το κάψιμο για δεύτερη φορά μέσα σε 8 χρόνια ολόκληρου του Ορεινού όγκου της Πεντέλης, η παρά τις τοπικές βροχές και για 5 ημέρες της καταστροφής παρθένου Δάσους στα Βόρεια του Αγίου όρους ενός τόπου Παγκόσμιας Κληρονομιάς το 2012, του Δελφικού Τοπίου που προστατεύεται από την UNΕSCO το 2013 και την μοναδική στον κόσμο ποικιλία ελιάς, η καταστροφή μεγάλου μέρους της Χίου και του 30-40% των μαστιχόδενδρων το 2012, αλλά και εκείνη της Αρχαίας Ολυμπίας το 2007, δείχνουν ανάγλυφα την πραγματικότητα.
Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε έναν ατελείωτο κατάλογο καταστροφών όμως ας σταματήσουμε εδώ.
ΟΛΟΙ ΚΑΙ ΟΛΕΣ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ.
ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΗ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΑΣΟΠΥΡΟΣΒΕΣΗΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ.
ΜΑΛΙΣΤΑ ΣΗΜΕΡΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟ ΕΞΥΧΡΟΝΙΣΟΥΜΕ ΡΙΖΙΚΑ ΧΩΡΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ.
Μάλιστα η συζήτηση αυτή έχει ολοκληρωθεί και έχει επιτευχθεί από πολύ καιρό διακομματική συμφωνία.
Σήμερα η Χώρα μας διαθέτει σχεδόν όλη την απαραίτητη Νομική θωράκιση για να κάνει μια συνολική πολιτική προστασίας περιβάλλοντος. Όμως παρατηρούνται δεκάδες περιπτώσεις επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων από διάφορες υπηρεσίες είτε κρατικές είτε της τοπικής αυτοδιοίκησης και περιπτώσεις πολυνομίας που ουσιαστικά ακυρώνουν την νομική θωράκιση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν αυτό της Αγροφυλακής η οποία τυπικά ασκούσε τα καθήκοντα της Δασοφυλακής. Έτσι στον ίδιο χώρο ασκούσαν φύλαξη η Αγροφυλακή, η Δασοφυλακή και η Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή (Της Πανελλήνιας Κυνηγητικής Ομοσπονδίας). Δηλαδή τρεις υπηρεσίες από τρεις διαφορετικούς φορείς, δύο Κρατικούς και έναν ιδιωτικό, που δεν προβλεπόταν ο τρόπος ουσιαστικής συνεργασίας τους και που είχαν οδηγηθεί στην μερική τουλάχιστον απαξίωσή τους χωρίς ουσιαστικό έργο και με παράξενα μεγάλο συνολικό κόστος. Ευτυχώς από τον Μάρτιο του 2011 το προσωπικό της Αγροφυλακής εντάχθηκε στις κατά τόπους Διευθύνσεις Δασών.
Ένα άλλο φαινόμενο «κατακερματισμού αρμοδιοτήτων είναι και ο διαχωρισμός της δασοπυρόσβεσης από την Δασοπροστασία και την Διαχείριση δασών.
2. Η ΔΑΣΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΔΑΣΟΠΥΡΟΣΒΕΣΗ
Όπως είναι γνωστό το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα είναι παλιό και πολύπλοκο. Από το 1998 πέρασε με νόμο η καταστολή των δασικών πυρκαγιών από την αρμοδιότητα της Δασικής Υπηρεσίας στην Πυροσβεστική Υπηρεσία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε περίπου είκοσι χρόνια που λειτουργεί το σημερινό σύστημα:
α. Κάηκαν 126 συμπολίτες μας, εκ των οποίων οι 23 ήταν από το προσωπικό κατάσβεσης γεγονός που είναι παγκοσμίως ΠΡΩΤΟΦΑΝΕΣ!!!.
β. Κάηκαν περίπου 11.000.000 στρέμματα δασών, δασικών εκτάσεων και καλλιεργειών. Μέσα σε είκοσι μόνο χρόνια έγιναν καταστροφές που αν διατηρούσαμε το παλιό σύστημα (που και αυτό έπρεπε να βελτιωθεί) θα συνέβαιναν πιθανότατα σε 80 χρόνια.
γ. Κάηκαν 27 πυροσβεστικά οχήματα και πάνω από 4.000 σπίτια.
δ. Και βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι παρά το ότι το σύστημα κατάσβεσης απεδείχθη αναποτελεσματικό είναι και πολυδάπανο μια και κάθε χρόνο η αντιπυρική προστασία κοστίζει περίπου 0,4-1,2 δις ΕΥΡΩ (ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΙΓΟΥΡΟΙ ΑΦΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 1998 ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΟΥΤΕ ΕΝΑΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ!!!) ενώ με το παλιό και αποδεδειγμένα πιο αποτελεσματικό σύστημα η Χώρα μας ξόδευε 23-27 εκατομμύρια ΕΥΡΩ κάθε χρόνο.
Με άλλα λόγια ενώ το σύστημα κατάσβεσης έγινε περίπου 3 φορές αναποτελεσματικότερο… έγινε και τουλάχιστον ΔΕΚΑ-ΤΡΙΑΝΤΑ φορές ακριβότερο.
Εκτός από το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος, η οικονομική αιμορραγία καθιστά στην συνέχεια τα κονδύλια της πρόληψης για την προστασία των δασών δυσεύρετα με αποτέλεσμα να μην λειτουργεί ούτε και η πρόληψη.
Η Χώρα μας διαθέτει στον χώρο της Δασοπυρόσβεσης ήδη από το 2000 όλον τον απαραίτητο εξοπλισμό με ελάχιστες ανάγκες συμπλήρωσης.
Αναλυτικότερα :
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα εναέρια μέσα που διαθέτουμε είναι 18 αεροπλάνα Canadairκαι περίπου 10 μισθωμένα ελικόπτερα κάθε χρόνο. Όλος αυτός ο στόλος μπορεί να μεταφέρει 2.200 τόνους νερού την ώρα, ενώ συγκριτικά ο στόλος της Γαλλίας δεν μπορεί να μεταφέρει πάνω από 1.800 τόνους, της Ισπανίας λιγότερους από 1.200 τόνους και της Πορτογαλίας περίπου 800 τόνους την ώρα.
Αυτά τα εναέρια μέσα στην Χώρα μας πολυχρησιμοποιούνται χωρίς να είναι πάντα αναγκαίο, με τεράστιο οικονομικό κόστος (Ένα εναέριο μέσο Δασοπυρόσβεσης κοστίζει για μία μόνο ώρα επιχείρησης ανάλογα με τον τύπο 9.000-17.000 ΕΥΡΩ για τα αεροπλάνα και 35.000 ΕΥΡΩ για τα ελικόπτερα).
Τα αεροπλάνα αυτά δεν έχουν ημερομηνία λήξης. Εφόσον πραγματοποιούνται όλες οι προβλεπόμενες από τον κατασκευαστή συντηρήσεις είναι το ίδιο αξιόπλοα και μάλιστα και με βελτιωμένες επιδόσεις. Τα αεροπλάνα αυτά σε τακτά χρονικά διαστήματα λύνονται, όλα τα εξαρτήματά τους περνάνε από πλήρη τεχνικό έλεγχο. Στην συνέχεια το αεροπλάνο συναρμολογείται πάλι με τα νέα τμήματα όπου χρειάζεται και πιθανώς και νέες μηχανές.
Όμως η καταπόνηση των τελευταίων ετών γέννησε την ανάγκη εντατικότερων συντηρήσεων. Εκ του αποτελέσματος κρίνοντας η επιμέλεια συντήρησης των αεροσκαφών ήταν πλημμελής.
Μπορεί όμως η απαξίωσή τους να είναι εσκεμμένη για να οδηγηθούμε σε νέες αγορές μέσω OFFSHORE εταιρειών.
Σημειώνουμε ότι η κατασκευάστρια εταιρεία δεν κατασκευάζει νέα αεροπλάνα. Επειδή η συντήρισή τους εξασφαλίζει πρακτικά το “αγεραστό” τους δεν υπήρχε ζήτηση για νέα αεροπλάνα. Προσφέρει όμως πολύ καλά πακέτα συντήρησης.
Από αυτά τα 100 οχήματα έχουν παραδοθεί σε εθελοντές.
Παρ’ όλα αυτά και μετά την αλλαγή του συστήματος δασοπυρόσβεσης το 1998, θρηνούμε περίπου 8 νεκρούς συμπολίτες μας κάθε χρόνο, οι μέσοι όροι καμένων δασών και δασικών εκτάσεων έχουν υπερ-τριπλασιαστεί (!!!) ενώ παράλληλα μετράμε εκατομμύρια στρέμματα καμένες γεωργικές εκτάσεις και χιλιάδες σπίτια. (Αναλυτικά στοιχεία παραθέτουμε στο Παράρτημα).
Ενώ είναι στην διάθεσή μας περίπου 60.000 εθελοντές Δασοπυροσβέστες περίπου 650 πυροφυλάκια έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους και έχουν μισοκαταστραφεί.
Ενώ οι Δασικοί Συνεταιρισμοί υλοτόμων που κατά το παρελθόν ήσαν πολύ χρήσιμοι στην κατάσβεση δασικών πυρκαγιών, δεν έχουν ενταχθεί σε κανένα σύστημα και η Τοπική Αυτοδιοίκηση προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να ενεργήσει μια και απουσιάζει μια συνολική Εθνική πολιτική για το θέμα.
Ταυτόχρονα παρατηρούμε ότι έχουν δημιουργηθεί στεγανά στην ίδια την Πυροσβεστική Υπηρεσία με ψευδή ή τουλάχιστον περίεργα πορίσματα των αιτιών έναρξης των πυρκαγιών (όπως αυτό της Πάρνηθας) και ανεπίτρεπτες τροποποίησης των στατιστικών στοιχείων που πολλαπλασιάζουν τα περιστατικά πυρκαγιών καταγράφοντας τις αναζωπυρώσεις παλιών Πυρκαγιών ως νέες, με σκοπό να διαιρούν τα καμένα στρέμματα/πυρκαγιά. Παράλληλα μειώνουν… τα συνολικά καμένα στρέμματα. Τα στεγανά αυτά είναι με τα σημερινά δεδομένα αδύνατον να ελεγχθούν ακόμα και από την ίδια την Δικαιοσύνη.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι τα περιστατικά Δασικών πυρκαγιών μέχρι και το 1997 ήσαν κατά μέσο όρο περίπου 1.000 κάθε χρόνο σύμφωνα με την επίσημη Ιστοσελίδα του Πυροσβεστικού Σώματος, ενώ από το 2000 και έπειτα πολλαπλασιάστηκαν ακόμα και σε πάνω από 15.000 περιστατικά (15.381 το 2001!!!, 11.354 το 2011, 12.044 το 2008 κλπ και πάντα «καταγράφονται» πάνω από 8.000 περιστατικά τα υπόλοιπα χρόνια) http://www.fireservice.gr/statistika/dasika.php
3. Η ΛΥΣΗ : Ο ΕΝΙΑΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΔΑΣΟΠΡΟΣΤΑΙΑΣ
Αλλά πρώτα ένα τραγικό παράδειγμα
Στο σημείο αυτό πρέπει να παραθέσουμε ως παράδειγμα το τραγικό περιστατικό του θανάτου του Διοικητή των Πυροσβεστικών δυνάμεων Γυθείου που έπεσε νεκρός το 2011 από μια πυρκαγιά μικρής σημασίας χορτολιβαδικής έκτασης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Γραφείου τύπου της Πυροσβεστικής ο αξιωματικός κατευθύνθηκε με τον οδηγό του σε δύσβατο σημείο της περιοχής, προκειμένου να αναζητήσει … «περάσματα», από τα οποία θα μπορούσαν να επιχειρήσουν αποτελεσματικότερα τα επίγεια μέσα, για την κατάσβεση της φωτιάς.
Μόλις εντόπισε τα κατάλληλα σημεία, κατέβηκε !!! από το αυτοκίνητο και έδωσε εντολή στον οδηγό του να επιστρέψει και να ενημερώσει τις πυροσβεστικές δυνάμεις για την περαιτέρω δράση τους. Ο οδηγός του αναχώρησε και μόλις επέστρεψε αντίκρισε τον Διοικητή της Πυροσβεστική Υπηρεσίας Γυθείου νεκρό, περίπου στο σημείο που τον άφησε.
Και αναρωτιόμαστε :
α. Πως είναι δυνατόν ο ίδιος ο Διοικητής να μην ήξερε από πριν τα περίφημα «περάσματα» από τα οποία θα μπορούσαν να επιχειρήσουν αποτελεσματικότερα τα επίγεια μέσα;
β. Πως είναι δυνατόν να έκανε το παιδαριώδες σφάλμα και να έμεινε μόνος και χωρίς ασύρματο κοντά στον χώρο της φωτιάς χωρίς να έχει εξασφαλίσει την διαφυγή του; … Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.
Και μόνο αυτό το τραγικό περιστατικό εξηγεί γιατί σχεδόν πάντα τις ώρες της κατάσβεσης μιας Δασικής πυρκαγιάς δημιουργούνται συνθήκες πανικού και παρατηρούνται φαινόμενα απερίγραπτης ασυνεννοησίας.
Το πρωτόγνωρο χαρακτηριστικό είναι ότι σήμερα καίγονται ολόκληρα πολύτιμα δασικά συμπλέγματα ακόμα και σε δροσερές περιοχές που καίγονται πάρα πολύ δύσκολα, δεν είναι προσαρμοσμένα να αναγεννόνται μετά από δασικές πυρκαγιές και δεν είχαμε συνηθίσει την απώλεια τόσο μεγάλων Δασικών εκτάσεων.
Οι πυρκαγιές τροφοδοτούνται στους δασικούς ορεινούς όγκους που έχουν αφεθεί κυριολεκτικά στην τύχη τους και βέβαια φτάνουν στα χωριά και στις πόλεις ενισχυμένες οπότε είναι και δύσκολο να σβηστούν.
Επομένως και το σύστημα Δασοπυρόσβεσης που δημιουργήθηκε από το 1998 αποδεδειγμένα δεν επαρκεί πια και πρέπει να αναπροσαρμοστεί.
3.1. ΑΠΛΕΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
Μετά την δημιουργία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής χρειάζονται μερικές απλές συνδυασμένες κινήσεις με ελάχιστο ή και καθόλου βραχυπρόθεσμο οικονομικό κόστος, αλλά πολύ μεγάλα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα πολλαπλά κέρδη, τεράστιο πολιτικό όφελος και τεράστια οικονομία.
Η κοινωνία είναι έτοιμη να δεχθεί τις κινήσεις αυτές εφόσον θα είναι σταθερές, συνδυασμένες και σχετικά γρήγορες.
3.1.1. Η δημιουργία του Ενιαίου Φορέα δασοπροστασίας.
Αγαπητοί φίλοι η Πυροπροστασία είναι μέρος της Δασοπροστασίας και συνολικά η Δασοπροστασία είναι μέρος της Διαχείρισης δασών.
Ο διαχειριστής του Δάσους ξέρει από πριν και χωρίς άλλη ενημέρωση τα … «περάσματα» του παραπάνω τραγικού παραδείγματός μας, ξέρει ποιο τμήμα καίγεται πιο γρήγορα, ποιο πρέπει να θυσιαστεί, που μπορεί και ποια χρονική στιγμή να γίνει αντιπύρ, που μπορούν να «σταθούν» οι δυνάμεις κατάσβεσης για να πάρουν «αναπνοές» και που μπορούν να ανεφοδιαστούν με νερό ακόμα και μέσα στο καιγόμενο δάσος. Το κυριότερο, ξέρουν τους δρόμους διαφυγής.
Πρέπει να μας γίνει συνείδηση ότι η αντιμετώπιση μιας δασικής πυρκαγιάς δεν είναι μια απλή υπόθεση αεροπυρόσβεσης ή πυρκαγιάς ρουτίνας, είναι μέρος της διαχείρισης και προστασίας των δασών.
Ως υπόθεση λοιπόν Διαχείρισης Δασών, δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει το τεχνικό προσωπικό της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας παρά το παρατηρούμενο «φιλότιμο» που το χαρακτηρίζει.
Ο Ενιαίος φορέας προτείνουμε να είναι ένστολο και (υπό προϋποθέσεις) και ένοπλο σώμα.
Ο Φορέας θα αναλάβει το εξής έργο :
Κυρίως όμως το καλοκαίρι θα παρεμβαίνει κατασταλτικά στην πρώτη πλήξη της πυρκαγιάς.
Για να γίνει αυτό θα χρησιμοποιεί ευέλικτα οχήματα και σε περίπτωση προβλήματος θα παρεμβαίνουν τα εναέρια μέσα και η Πυροσβεστική Υπηρεσία η οποία ασφαλώς και θα εξακολουθήσει να αποτελεί τον κορμό της πυρόσβεσης.
Ο Ενιαίος Φορέας δασοπροστασίας έχει ανάγκη στελέχωσης 3000 περίπου ανδρών και γυναικών, (σήμερα 4000 περίπου άτομα είναι μόνο οι δασοπυροσβέστες πενταετούς θητείας και άλλοι 1.200 αναμένεται να προσληφθούν ως εποχιακό προσωπικό στο Πυροσβεστικό Σώμα), θα λειτουργεί μέσα στην Δασική Υπηρεσία η οποία ενισχύθηκε με το προσωπικό της Αγροφυλακής (περίπου 1500 άτομα) και επομένως έχουμε εξασφαλισμένη χωρίς επιπλέον έξοδα και την περιφερειακή του οργάνωση χωρίς μάλιστα να κάνουμε άλλες προσλήψεις.
Ο Ενιαίος Φορέας δασοπροστασίας εκτός από την ευθύνη της πρώτης πλήξης μιας δασικής πυρκαγιάς θα έχει φυσικά και την συνολική ευθύνη των επιχειρήσεων αλλά μόνο στον δασικό και αγροτικό χώρο.
Η λειτουργία του Φορέα θα οργανώνεται από την Γενική Γραμματεία δασών (που πρέπει να αναδιοργανωθεί και σ’αυτήν θα πρέπει να ενταχθεί και η ειδική Γραμματεία Υδάτων μια και το αντικείμεο είναι ενιαίο), αλλά ο συνολικός συντονισμός των επιχειρήσεων θα εξακολουθήσει να ανήκει στην Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας που παρά τα κατά καιρούς κωμικοτραγικά περιστατικά και τον απαξιομένο ρόλο της.
Ο προτεινόμενος Ενιαίος Φορέας Δασοπροστασίας λειτουργεί με παραλλαγές σε όλες τις μεσογειακές Ευρωπαϊκές χώρες.
Στην Ιταλία και Πορτογαλία υπάρχουν ήδη τα ειδικά ένστολα σώματα. Στην Ιταλία είναι το Guarda forestale και στην Πορτογαλία το Corpo forestal στην Ισπανία το Servicio de prevencion y extintion de incentios forestales, η Γαλλία από καιρό έχει παρόμοιο με την Ισπανία σύστημα και στις ΗΠΑ λειτουργεί το F.F.C (Fire Forest Corp).
Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει βέβαια ότι με την νέα οργάνωση δεν θα έχουμε στο μέλλον Δασικές πυρκαγιές. Θα μετριάσουμε όμως τις συνέπειες όπως το έχουν κάνει οι παραπάνω Ευρωπαϊκές Χώρες που έχουν παρόμοια Μεσογειακά Οικοσυστήματα.
3.1.2. Ολοκλήρωση του δασολογίου στα πλαίσια του Εθνικού κτηματολογίου.
Το θέμα αυτό όσο σύνθετο είναι άλλο τόσο απλό μπορεί να γίνει. Το σίγουρο είναι ότι οι Δασικοί χάρτες θα μας προσφέρουν μια σαφή γνώση το που είναι το Δάσος που πρέπει να προστατεύσουμε, που είναι οι εκτάσεις που θα μπορούσαμε να πολεοδομήσουμε, που είναι οι ιδιωτικές εκτάσεις, που οι Δημόσιες κλπ.
Δυστυχώς η κατάρτιση των δασικών χαρτών στα πλαίσια του Εθνικού Κτηματολογίου που είχε αρχίσει από το 1996 διακόπηκε και συνεχίστηκε μετά το 2008 με αργούς ρυθμούς και ήδη χάσαμε 15 χρόνια. Και να φανταστείτε ότι ο χρόνος αυτός θα ήταν αρκετός για την ολοκλήρωση όλων των Δασικών χαρτών της Χώρας. Είναι τραγικό ότι με τους σημερινούς ρυθμούς θα ολοκληρώσουμε τους δασικούς χάρτες σε 240 !!! χρόνια.
3.1.3. Αναδιοργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας. Το θέμα αυτό είναι επίσης δύσκολο.
Η αναδιοργάνωσή της Δασικής Υπηρεσίας σε μερικές περιοχές κυρίως της Νότιας Ελλάδας θα πρέπει να ενισχυθεί με προσωπικό κάθε είδους. Βασικά όμως με Επιστημονικό προσωπικό. Οι περίπου 30 Δασολόγοι-Περιβαλλοντολόγοι και 50 Δασοπόνοι της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας αν μεταταχτούν, αρκούν για τις πρώτες βασικές ανάγκες της αναδιοργάνωσης.
Με το δεδομένο αυτό και το ότι η κάθε Δ/νση Δασών έχει ήδη ενισχυθεί σημαντικά από το προσωπικό της διαλυθείσης Αγροφυλακής δεν θα επιβαρυνθούμε ως Χώρα επιπλέον εξόδων. Τα ευέλικτα οχήματα δασοπυρόσβεσης από την Πυροσβεστική Υπηρεσία θα περάσουν στην Δασική Υπηρεσία οπότε πάλι δεν θα έχουμε επιπλέον έξοδα. Αντίθετα μερικά περιφερειακά κλιμάκια της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας θα συμπτυχθούν σε πολυδύναμα κλιμάκια οπότε θα έχουμε ακόμα μεγαλύτερη οικονομία.
Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος
Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος Μελετητής
Νομίζουμε ότι είναι αναγκαία στο σημείο αυτό μια συνοπτική αναφορά στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον Τομέα Προστασίας των Δασών και του Φυσικού Χερσαίου Περιβάλλοντος στη χώρα μας.
α. Τα Δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας
α.1. Η δασική βλάστηση της Ελλάδας σήμερα έχει ως εξής:
| ΕΙΔΟΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ | χιλ. Στρέμματα | Ποσοστά (σε σχέση με το εμβαδόν ολόκληρης της χώρας) |
| ΔΑΣΗ | 33.592 | 25,46% |
| ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ | 31.539 | 23,90% |
| ΧΟΡΤΟΛΙΒΑΔΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ | 16.088 | 12,19% |
| ΣΥΝΟΛΟ | 81.219 | 61,55% |
Πίνακας 1. Το είδος των δασικών εκτάσεων της Χώρας
Με βάση τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι το 61,55 % της χώρας αποτελείται από δασικά οικοσυστήματα.
Το ποσοστό δάσωσης (σε υψηλά δάση) σήμερα στην Ελλάδα είναι 25,46% και είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι ενώ τα υψηλά μας δάση την δεκαετία του 1970 περιοριζόντουσαν στο 18 % περίπου της Ελληνικής επικράτειας, σήμερα εξαπλώνονται στο 25,46 % της χώρας.
Είναι χαρακτηριστικό, όσο και αν αυτό φαίνεται παράξενο, ότι στους ορεινούς μας όγκους όπου βρίσκονται και τα κυριότερα δασικά μας συμπλέγματα, παρατηρούμε, τα τελευταία σαράντα χρόνια, μια πολύ σημαντική και πρωτόγνωρη αναβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων. Το γεγονός αυτό οφείλεται βασικά στην προοδευτική εγκατάλειψη της ορεινής κυρίως υπαίθρου. Έτσι οι εκτάσεις αυτές έχουν μείνει πρακτικά αδιατάρακτες και απαλλάχθηκαν κυρίως από την διαρκή υπερβόσκηση που ήταν μόνιμη αιτία καταστροφής.
Συγκριτικά στον επόμενο πίνακα αναφέρουμε τα ποσοστά δάσωσης (με υψηλά δάση) των μεσογειακών χωρών της Ευρώπης και των ΗΠΑ :
| Χώρα | Ποσοστό δάσωσης (ΔΑΣΗ) |
| Ιταλία | 24,20% |
| Ελλάδα | 25,46% |
| Παραμεσόγειος Γαλλία | 26,70% |
| Ισπανία | 30,80% |
| Πορτογαλία | 35,50% |
| Καναδάς | 34,00% |
| Η.Π.Α. | 33,00% |
| Ευρώπη κατά μέσο όρο | 42,00% |
α.2. Στην Ελλάδα υπολογίζουμε ακόμα ότι έχουμε 48 περίπου εκατομμύρια στρέμματα (ποσοστό 35,79% της συνολικής της επιφάνειας) υποβαθμισμένων δασικών οικοσυστημάτων. Τα εδάφη στα δασικά αυτά οικοσυστήματα έχουν ολικά ή μερικά χάσει την παραγωγική τους ικανότητα εξαιτίας της διαρκούς αλλαγής στην χρήση τους για λόγους ιστορικούς, των πυρκαγιών, της υπερβόσκησης, της υπερεκμετάλλευσης, των παράνομων εκχερσώσεων και της επιφανειακής διάβρωσης που ακολούθησε την καταστροφή της βλάστησης και φυσικά σε μερικές περιοχές της Χώρας και της άναρχης και ασύδοτης δόμησης.
Αυτά τα δασικά οικοσυστήματα κατά κανόνα, λόγο του είδους της βλάστησης που διαθέτουν, είναι και τα πιο εύφλεκτα οικοσυστήματά μας. Παράλληλα συμβάλλουν σημαντικά στην διατήρηση της βιοποικιλότητας της Χώρας.
α.3. Φαίνεται ότι δεν έχει κατανοηθεί η σημασία του δάσους για την επιβίωσή μας. Έτσι ίσως είναι αναγκαίο να ξαναγράψουμε ότι το δάσος μας προσφέρει: παραγωγή οξυγόνου και μάλιστα μέσω της φωτοσύνθεσης καθαρίζει το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, δημιουργεί αντιστάσεις στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμβάλλει αποφασιστικά στην απορρύπανση της ατμόσφαιρας, προστατεύει τα εδάφη αφού το δάσος με το ριζικό του σύστημα «κρατά» τα εδάφη στους ορεινούς όγκους και μας προσφέρει καθαρά νερά.
Προσφέρει ακόμα οικονομική απόδοση μιας μεγάλης σειράς προϊόντων που έχουν ως βάση το ξύλο, αντιχειμαρρική προστασία, οικονομία νερού, κλιματικές επιδράσεις, ψυχοσωματικές και πνευματικές επιδράσεις κ.λπ.
Και όλα αυτά χωρίς καμία ή σχεδόν καμιά ανταποδοτική απαίτηση.
Πρέπει μόνο να φροντίσουμε την εξασφάλιση της πρώτης δασοκομικής αρχής: την ύπαρξη του δάσους ως δάσους. Μόνον αυτό φτάνει για να εξασφαλίσουμε για πάντα τα προϊόντα ή καλύτερα την αειφορία των παραπάνω αναφερόμενων (με την ευρεία έννοια) καρπώσεων.
α.4. Παρά το ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει οικονομική αποτίμηση για το τι κοστίζει ένα δάσος, ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε ότι η συνολική χρηματική αξία του δασικού οικοσυστήματος, σύμφωνα με την παραδεκτή από την Χώρα μας μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και μεταφέρθηκε στα δικά μας οικονομικά δεδομένα, κυμαίνεται (σε τιμές 1997) από 352 €/στρ. για τα οικοσυστήματα φρύγανων και χορτολίβαδων, και έως 4.500 €/στρ. για τα ανώτερα οικοσυστήματα (κωνοφόρων κ.λπ.).
Είναι βέβαιο ότι αυτοί οι υπολογισμοί έχουν διαφορετική σημασία σε κάθε περιοχή της γης, ανάλογα με τη σπανιότητα του δάσους και ανάλογα με τις κλιματολογικές και άλλες συνθήκες που επικρατούν. Για τη χώρα μας που παρουσιάζει μια έλλειψη δασών κυρίως στα αστικά της κέντρα και τα οικονομικά πλαίσια κυρίως στους ορεινούς όγκους είναι πολύ περιορισμένα, η αξία των δασών είναι πολύ μεγαλύτερη.
Ακόμα πρέπει να διευκρινισθεί ότι τα παραπάνω χρηματικά μεγέθη δεν περιλαμβάνουν μη δασικού χαρακτήρα αξίες, όπως οικοπεδική, τουριστική, βιομηχανική χρήση, κ.λπ. Από αυτές και μόνο τις χρήσεις, οι παραλιακές και μόνο δασικές ζώνες εκτιμάται ότι αξίζουν περίπου 120 δισεκατομμύρια €.
α.5. Υπεύθυνος και μοναδικός φορέας για την Προστασία και Ανάπτυξη των Δασών και των Φυσικών Χερσαίων Οικοσυστημάτων και του αντίστοιχου Φυσικού Περιβάλλοντος γενικότερα είναι μέχρι σήμερα η Δασική Υπηρεσία. Το παράδοξo είναι ότι ενώ την Γενική Εθνική Πολιτική για τα δάση και την Προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος χάρασε μέχρι το 1998 η Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος και υποβαθμίστηκε το 2000 σε Γενική Δ/νση δασών και Φυσικού περιβάλλοντος που ανήκε στο Υπουργείο Γεωργίας, περιφερειακά και από το 2002 οι Περιφερειακές Διευθύνσεις Δασών (επίπεδο διαμερισμάτων της χώρας Περιφέρειες), οι Διευθύνσεις Δασών στο επίπεδο των Νομών και τα Δασαρχεία (ένα ή περισσότερα μέσα σε κάθε νομό) δεν ανήκαν στο Υπουργείο Γεωργίας, αλλά… στο Υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης… με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία χωρίς προηγούμενο γραφειοκρατική ακαταστασία και ένα μπέρδεμα αρμοδιοτήτων και κυρίως ένα τεράστιο κενό συγκροτημένης Δασικής Πολιτικής.
Όμως στην πραγματικότητα επιχειρήθηκε ουσιαστικά η παράκαμψη της δασικής νομοθεσίας με την θέσπιση πιο ήπιων Νομοθετημάτων προστασίας και η προοδευτική παράλυση του μηχανισμού προστασίας της ΔΑΣΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ με πολύ συχνά φαινόμενα εκμαυλισμού της, που θα είχε ως αποτέλεσμα την παραπέρα καταστροφή.
Η Δασική Υπηρεσία επιτηρεί και τα μη δημόσια δάση, τα οποία διαχειρίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και την ίδια νομοθεσία με τα δημόσια και με την περιφερειακή και αποκεντρωμένη οργάνωσή της αποτελούσε και αποτελεί ακόμα και σήμερα πρακτικά τον μόνο αποτελεσματικό Δημόσιο Οργανισμό Προστασίας περιβάλλοντος.
Από το 2009 οι Δασικές Υπηρεσίες “πέρασαν” (σωστά) στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής και μετά την εφαρμογή του σχέδιου “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ” καθετοποιήθηκε ξανά και είναι γεγονός ότι λειτουργεί πολύ-πολύ καλύτερα.
β. Οι δασικές Πυρκαγιές
Οι δασικές πυρκαγιές στην Χώρα μας από τότε που τηρούνται σχετικά στοιχεία προκύπτει ο ακόλουθος πίνακας :
| Περίοδος/Πενταετία ή ανά έτος | Αριθμός | Καμένη Έκταση Στρέμματα | Μέσος Όρος Στρέμματα / πυρκαγιά |
| 1955 – 59 | 3410 | 540.860 | 159 |
| 1960 – 64 | 4224 | 581.690 | 138 |
| 1965 – 69 | 3641 | 595.260 | 163 |
| 1970 – 74 | 2648 | 687.320 | 260 |
| 1975 – 79 | 3850 | 1.132.870 | 294 |
| 1980 – 84 | 5434 | 1.901.350 | 350 |
| 1985 – 88 | 6338 | 2.862.535 | 475 |
| 1989 | 584 | 423.635 | 330 |
| 1990 | 636 | 385.934 | 292 |
| 1991 | 250 | 235.737 | 251 |
| 1992 | 928 | 663.463 | 325 |
| 1993 | 1085 | 540.492 | 225 |
| 1994 | 761 | 579.081 | 328 |
| 1995 | 549 | 272.026 | 189 |
| 1996 | 547 | 253.101 | 168 |
| 1997 | 1008 | 354.880 | 173 |
| Μέσος όρος καμένων δασών/δασ. εκτάσεων ανά έτος : 286.000 στρέμματα | |||
| 1998 | 1842 | 1.016.545 | 552 |
| 1999 | 944 | 190.000 | |
| 2000 | 12.980 | 2.150.000 | |
| 2001 | 15.303 | 360.000 | |
| 2002 | 8.854 | 259.000 | |
| 2003 | 9.547 | 286.000 | |
| 2004 | 10.819 | 192.000 | |
| 2005 | 9.828 | 402.000 | |
| 2006 | 9.012 | 524.000 | |
| 2007 | 11.895 | 3.000.000 | |
| 2008 | 12.044 | 386.994 | |
| 2009 | 8.314 | 450.747 | |
| 2010 | 8.389 | 152.303 | |
| 2011 | 11.354 | 349.621 | |
| Οι μέσοι όροι από το 1998 και έπειτα δεν χρησιμοποιούνται μια και είναι προδήλως παραπλανητικά και χαλκευμένα εκτός από το σύνολο των καμένων εκτάσεων (στοιχεία που προστέθηκαν από εμάς). Από τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν στην Ημερίδα “Προστασία Δασών από Πυρκαγιές και πρωτογενής Τομέας” στο Ινστιτούτο Μεσογειακών-Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας δασικών προϊόντων του Ελληνικού Οργανισμού Δήμητρα τον Ιούνιο του 2013 οι δασικές πυρκαγιές κατά μέσο όρο είναι 1.465 τον χρόνο και ο μέσος όρος καμένων εκτάσεων 523.582 στρέμματα | |||
* Από το 2000 ο αριθμός των πυρκαγιών είναι της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, δεν είναι αξιόπιστος οπότε και δεν αξιοποιείται στους μέσους όρους
Εκείνο που πρέπει να επισημάνουμε με βάση τον παραπάνω πίνακα είναι ότι ο αριθμός των πυρκαγιών φαίνεται ότι έχει μια σταθερή ανοδική πορεία και από το 2000 είναι προφανώς πλασματικός.
Αν υποθέσουμε ότι η επικίνδυνα ξηρή περίοδος στην χώρα μας είναι 3 μήνες, δηλαδή (90 ημέρες τον χρόνο) τότε τα περιστατικά φωτιάς ανά ημέρα είναι περίπου 40. Βέβαια όταν η θερμοκρασία για μια μόνο ημέρα ξεπεράσει τους 40 ο C τότε τα περιστατικά από αυτανάφλεξη και μόνον των ξερών χόρτων αναμένουμε να τριπλασιαστούν. Οπότε δεν είναι παράξενο μια τροπική σχεδόν ημέρα να αντιμετωπίσουμε ακόμα και 120 περιστατικά πυρκαγιών.
Από το έτος 1989 που καθιερώθηκε ξεχωριστός προϋπολογισμός για την πυροπροστασία και μέχρι και το 1997, ο μέσος όρος των καμένων στρεμμάτων ανά πυρκαγιά είχε μειωθεί σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι ο κρατικός μηχανισμός είχε γίνει πιο αποτελεσματικός και αυτό γιατί μπόρεσε να οργανωθεί καλύτερα.
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε το πόσο αποτελεσματική είναι η κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών πρέπει να μετρήσουμε τον χρόνο πρώτης επέμβασης. Αν η πρώτη επέμβαση είναι γρήγορη πριν η πυρκαγιά φτάσει στα ψηλότερα δένδρα του δάσους τότε και η κατάσβεση της θα είναι πιο εύκολη και σίγουρη σε λίγα λεπτά. Αντίθετα αν αργήσουμε στην πρώτη παρέμβαση τότε το πιο πιθανό είναι να είναι αδύνατη η παρέμβαση με επίγειες δυνάμεις.
Μόνο σε δέκα τρία χρόνια (από το 1998 που ανέλαβε η Πυροσβεστική Υπηρεσία την κατάσβεση των πυρκαγιών) κάηκαν τόσα δάση όσα καιγόντουσαν στο παρελθόν σε 80 χρόνια περίπου και παρά τα χαλκευμένα στατιστικά στοιχεία, όλοι γνωρίζουμε ότι αυξήθηκε κατά πολύ ο χρόνος πρώτης επέμβασης και ο μέσος όρος καμένων δασών έχει ανεβεί δραματικά.
Ό λυπηρός αυτός μέσος όρος είναι δυστυχώς παγκόσμιο ρεκόρ… και μάλιστα την στιγμή που οι ετήσιες δαπάνες μας για τον σκοπό αυτό δεκα- εικοσαπλασιαστεί!!!).
γ. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ (1922 – 92)
Τα κυριότερα αίτια των δασικών πυρκαγιών σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία που έχουμε είναι τα εξής:
| Καύση αγρών (κυρίως καύση καλαμιάς) | 7,60% |
| Καύση βοσκοτόπων | 10,80% |
| Κακόβουλος εμπρησμός | 27,00% |
| Εργασίες στην ύπαιθρο | 2,80% |
| Σκουπιδότοποι | 4,10% |
| Κεραυνός | 1,20% |
| Τσιγάρα – σπίρτα | 2,60% |
| Εκδρομείς – κυνηγοί | 0,90% |
| Άλλα γνωστά αίτια | 1,20% |
| Τυχαία (αυτανάφλεξη – σπινθήρες ΔΕΗ) | 4,90% |
| Άτομα μειωμένης Αντίληψης | 0,40% |
| Άγνωστα αίτια | 35,40% |
Από τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα προκύπτει με σιγουριά ότι μέχρι το 1990 το 27 % των πυρκαγιών είναι κακόβουλοι εμπρησμοί. Αν δεχθούμε της ότι οι μισές από της άγνωστες αιτίες ήταν επίσης εμπρησμοί τότε το 50 % περίπου συνολικών των αιτίων των δασικών πυρκαγιών ήσαν εμπρησμοί αλλά όχι πάντα κακόβουλοι.
δ. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1993 – 2013.
Στα τελευταία χρόνια τα πράγματα όσο αφορά της κακόβουλους εμπρησμούς φαίνεται να έχουν αλλάξει. Η διαρκής και μονότονη αναφορά από κάθε ανεύθυνο- υπεύθυνο ότι κάθε πυρκαγιά είναι κακόβουλος εμπρησμός γίνεται περισσότερο για να καλύψει της αδυναμίες του συστήματος παρά στηρίζεται σε πραγματικά περιστατικά.
Σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών και λοιπών Κινδύνων, αδιευκρίνιστα είναι τα αίτια για το 46,5% των πυρκαγιών που εκδηλώνονται κάθε χρόνο. Τεκμηριωμένα, μόλις το 17% προέρχεται από κακόβουλο εμπρησμό. Αντίστοιχα, λίγο μεγαλύτερο ποσοστό συνολικά προέρχεται από γεωργικές δραστηριότητες, από καύση για βοσκοτόπια κατά 10,8% και για κάψιμο αγρών κατά 7,6% και μάλιστα κυρίως από την καύση καλαμιώνων κι άλλες εργασίες στην ύπαιθρο 2,8%. Κατά τ’ άλλα, το 4,1% των πυρκαγιών προέρχεται από σκουπιδότοπους, το 4,9% από τυχαία αυτανάφλεξη, σπινθήρες της ΔΕΗ, το 2,6% από τσιγάρα και σπίρτα, ενώ το 0,9% από εκδρομείς και κυνηγούς.
Επομένως η συντριπτική πλειοψηφία των αιτίων ήταν και παραμένει ανθρωπογενής.
Στο σημείο αυτό θέλουμε να παραθέσουμε ένα πολύ σημαντικό στοιχείο σε σχέση με τα αίτια των δασικών πυρκαγιών.
Τα διαθέσιμα στοιχεία των καμένων εκτάσεων σε ετήσια βάση είναι τα εξής :
| Έτος | Αριθμός πυρκαγιών | Καμένες εκτάσεις (Η καμένη έκταση δίνεται σε στρέμματα) | |
| 1922 | – | 902.058 | Μικρασιατική καταστροφή |
| 1923 | 186.217 | ||
| 1924 | 113.204 | ||
| 1925 | 173.242 | ||
| 1926 | 104.500 | ||
| 1927 | 175.000 | ||
| 1928 | 278.000 | 19-8-32 Εκλογές Κυβ. Βενιζέλου | |
| 1929 | 45.000 | ||
| 1930 | 102.000 | ||
| 1931 | 295.000 | Πολιτικές διαμάχες | |
| 1932 | 256.000 | Πολιτικές διαμάχες | |
| 1933 | 88.800 | 5-3-33 Εκλογές Κυβ.Τσαλδάρη | |
| 1934 | 210.000 | Πολιτικές διαμάχες | |
| 1935 | 74.000 | 1-3-35 Κίνημα Βενιζ. Αξ/κών | |
| 1936 | 52.000 | ||
| 1937 | 61.367 | ||
| 1955 | 499 | 68.000 | |
| 1956 | 1187 | 164.430 | |
| 1957 | 460 | 34.400 | |
| 1958 | 861 | 246.850 | Εκλογές Κυβ. Καραμανλή |
| 1959 | 403 | 27.180 | |
| 1960 | 729 | 138.290 | |
| 1961 | 1020 | 122.620 | |
| 1962 | 790 | 88.630 | |
| 1963 | 759 | 138.430 | |
| 1964 | 926 | 93.720 | |
| 1965 | 1256 | 255.480 | Βασιλικό πραξικόπημα. Διάλυση της Ενωσης Κέντρου |
| 1966 | 660 | 115.440 | |
| 1967 | 526 | 79.910 | |
| 1968 | 549 | 47.010 | |
| 1969 | 650 | 97.420 | |
| 1970 | 524 | 90.660 | |
| 1971 | 538 | 96.850 | |
| 1972 | 384 | 89.690 | |
| 1973 | 529 | 147.450 | |
| 1974 | 673 | 262.670 | Πτώση δικτατορίας |
| 1975 | 647 | 165.230 | |
| 1976 | 522 | 68.770 | |
| 1977 | 1049 | 489.630 | Εκλογές Κυβ. Καραμανλή |
| 1978 | 670 | 198.080 | |
| 1979 | 962 | 211.160 | |
| 1980 | 1158 | 306.900 | |
| 1981 | 1139 | 803.390 | Εκλογές Κυβ Παπανδρέου |
| 1982 | 1010 | 275.370 | |
| 1983 | 939 | 194.200 | |
| 1984 | 1188 | 321.490 | |
| 1985 | 1412 | 1.047.520 | Εκλογές Κυβ. Παπανδρέου. Ανάληψη της δασοπυρόσβεσης από την Πυροσβεστική Υπηρεσία |
| 1986 | 1092 | 250.590 | Επαναφορά της Δασοπυρόσβεσης της Δασικές Υπηρεσίες |
| 1987 | 1236 | 459.430 | Πολιτική αστάθεια. Σκάνδαλο Κωσκωτά |
| 1988 | 1896 | 1.105.000 | Πολιτικά γεγονότα. Εκλογές |
| 1989 | 584 | 423.635 | Πολιτικά γεγονότα. Εκλογές |
| 1990 | 636 | 385.934 | Πολιτικά γεγονότα. Εκλογές |
| 1991 | 250 | 235.737 | |
| 1992 | 928 | 663.463 | |
| 1993 | 1085 | 540.492 | Εκλογές |
| 1994 | 761 | 579.081 | |
| 1995 | 549 | 272.026 | Εκλογές |
| 1996 | 547 | 253.101 | |
| 1997 | 1008 | 354.880 | |
| 1998 | 1842 | 1.016.545 | Ανάληψη της δασοπυρόσβεσης από την Πυροσβεστική Υπηρεσία |
| 1999 | 820 | 197.000 | |
| 2000 | 2.150.000 | Εκλογές | |
| 2001 | 360.000 | ||
| 2002 | 259.000 | ||
| 2003 | 286.000 | ||
| 2004 | 192.000 | Προηγήθηκαν οι Εκλογές της αντιπυρικής περιόδου – Ολυμπιακοί Αγώνες | |
| 2005 | 402.000 | ||
| 2006 | 524.000 | ||
| 2007 | 3.000.000 | Πρόωρες Εκλογές αλλά μετά τις εκλογές |
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω η αύξηση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών καθώς και των καμένων εκτάσεων ακολουθούν μια εναλλαγή μέχρι την δεκαετία του 1990 που συμπίπτει σχεδόν πάντοτε με της προεκλογικές περιόδους ή της χρονιές των Εθνικών συμφορών της χώρας της.
Τα αίτια κατά την γνώμη της είναι δύο που λειτουργούν παράλληλα αλλά το κάθε ένα με έμφαση σε δύο διακριτές ιστορικές περιόδους:
α. Μέχρι την δεκαετία του 1950 θα πρέπει το βασικό αίτιο να είναι η ανάγκη για γη ορισμένων αγροτικών κοινωνικών στρωμάτων. Οι αγρότες ελπίζοντας ότι μετά από μια Κυβερνητική αλλαγή θα τύχουν ευμενούς μεταχείρισης και θα πάρουν κάποιο κομμάτι γης από την νέα Κυβέρνηση… συνήθισαν να καίνε σε περιόδους πολιτικών κρίσεων και εκλογών μεγάλες εκτάσεις Δασών.
Το αίτιο μεταλλάχθηκε μετά την δεκαετία του 1960 σε υπερβολική διόγκωση του Τριτογενή τομέα και ιδιαίτερα του τομέα των τουριστικών επιχειρήσεων. Δηλαδή η ανάγκη οικοπέδων για το χτίσιμο ξενοδοχειακών μονάδων, παραθεριστικών κέντρων και εξοχικών κατοικιών «έκαψε» τα περιαστικά και παραλιακά της δάση. Από τις εκτάσεις αυτές «αποδόθηκε» χωρίς κανέναν σχεδιασμό ένα μεγάλο μέρος (κυρίως κατά την διάρκεια της Δικτατορίας) για οικιστική χρήση. Σήμερα οι περιοχές αυτές είναι κυριολεκτικά ημιπαράνομες με τεράστια προβλήματα κυριότητας που καταπονούν την Δασική Υπηρεσία και γενικότερα τον κρατικό μηχανισμό. Ακόμα και η σύνταξη του Εθνικού Κτηματολόγιου δεν είναι σίγουρο ότι θα δώσει άμεσες λύσεις στο πρόβλημα χωρίς παράλληλα παρά τα τολμηρά νομοθετικά μέτρα διευθέτησης χρόνιων ιδιοκτησιακών προβλημάτων του 2010 – 2012.
Όσο δεν ξεκαθαρίζεται το ποιες είναι δασικές εκτάσεις και το ποιες δεν είναι, το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών θα παραμένει και μάλιστα στο μέλλον θα πάρει εφιαλτικές διαστάσεις.
Β. Η χαλάρωση του κρατικού μηχανισμού που συμβαίνει πάντοτε κατά την διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου.
Οι λόγοι των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα είναι:
Στο σημείο αυτό θέλουμε να επισημάνουμε ότι για καθαρά κοινωνιοψυχολογικούς λόγους έχει δημιουργηθεί στην Ελληνική κοινωνία ένα είδος «κοινωνικής συνενοχής» όσο αφορά τις καταπατήσεις δασών και δασικών εκτάσεων.
Αν και το φαινόμενο αυτό χρειάζεται ανάλυση περισσότερο από εμάς τους ειδικούς επιστήμονες σημειώνουμε ότι: οι Έλληνες που σε διάφορες ιστορικές περιόδους ξεριζώθηκαν επανειλημμένα από τις εστίες τους (άλλοτε ακούσια και άλλοτε εκούσια) αναζητούν με αγωνία νέες μόνιμες εστίες.
Στην ουσία οι νέες αυτές μόνιμες εστίες εγκατάστασης είναι η αναζήτηση μιας νέας εθνικής και κοινωνικής ταυτότητας. Είναι η αναγκαιότητα του να έχει κάποιος «Εθνικές και κοινωνικές ρίζες». Έτσι παρά την όλο και αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για την προστασία του περιβάλλοντος και των δασών, η κοινωνία μας έχει μάθει να μην θεωρεί την καταπάτηση δάσους ή την αυθαίρετη δόμηση ως εγκληματική ενέργεια.
Σήμερα, σύμφωνα με το περιοδικό hotdoc έχουν σχηματιστεί τέσσερις δικογραφίες από τους εισαγγελείς με αντικείμενο την πυρόσβεση που δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχουν κακοί εμπρηστές, αλλά οι καλοί… μπορεί να είναι ακόμα χειρότεροι.
Kαι συνεχίζει το δημοσίευμα. Τουλάχιστον από το 2000, πάνω στα αποκαΐδια της Ελλάδας κάποιοι πλουτίζουν παίζοντας με τη φωτιά. Το 1998, η Δασική Υπηρεσία, η οποία είχε την ευθύνη κατάσβεσης των πυρκαγιών, αντικαθίσταται από την Πυροσβεστική. Και τότε αρχίζει εκτός από τη μάχη με τις φλόγες και αυτή με το χρήμα. Πίσω από τους καπνούς τής κάθε φωτιάς στήνονται φωτογραφικοί διαγωνισμοί για ενοικίαση εναέριων μέσων πυρόσβεσης και σωτηρίας.
Η πρόληψη και τα επίγεια μέσα πυρόσβεσης ευνοούνται όλο και λιγότερο και η Ελλάδα εναποθέτει, κατά παράβαση κάθε επιστημονικού κανόνα, τη σωτηρία της στην εναέρια πυρόσβεση, την οποία νοικιάζει βέβαια από συγκεκριμένους και μάλιστα πανάκριβα.
Ένα σύστημα ανώτατων και ανώτερων υπαλλήλων του Πυροσβεστικού Σώματος (ΟΛΗ Η ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΔΙΚΗ) σε συνεργασία με τμήμα της πολιτικής ηγεσίας και ορισμένους δημοσιογράφους, με διακομματική πάντα διάθεση, στήνει το παιχνίδι. Το κόλπο είναι απλό: Όταν εκδηλώνεται μια φωτιά είναι λογικό να προκαλούνται συναισθήματα ανασφάλειας και τρόμου. Αυτά μεγεθύνονται και αναπαράγονται από τα Μέσα Ενημέρωσης.
Παρουσιάζεται ότι τα μέσα πυρόσβεσης πάντα είναι ελλιπή σε σχέση όχι απαραίτητα με τις πραγματικές ανάγκες, αλλά σύμφωνα με την αγωνία του κόσμου.
Αν η καταστροφή είναι μεγάλη, τότε κανένας δεν θα αποδώσει ευθύνες στη στρατηγική πυρόσβεσης, αλλά στις ελλείψεις.
Έτσι την επόμενη χρονιά, ή ακόμη και την ίδια, θα υπογραφούν συμβάσεις για την ενοικίαση εναέριων μέσων σωτηρίας.
Κάθε ελικόπτερο από αυτά στοιχίζει έως και 4,5 εκατομμύρια ευρώ.
Το πραγματικό κόστος για άλλες χώρες (αλλά και για την Ελλάδα μετά τις εισαγγελικές έρευνες) είναι περίπου το μισό. Και φυσικά οι συμβάσεις που υπογράφονται είναι φωτογραφικές για δύο εταιρίες.
Οι υπερτιμολογήσεις είναι διακριτές χωρίς ιδιαίτερη έρευνα, αλλά προτάσσονται διάφορες ανάγκες.
Όποιος τολμήσει να μιλήσει βάζει σε κίνδυνο τη χώρα, ή “εξυπηρετεί συμφέροντα”.
Για πάνω από 10 χρόνια το παιχνίδι με τη φωτιά εξελίσσεται σε έναν πραγματικό εθνικό κίνδυνο με το επιχείρημα μιας ακόμη «εθνικής ανάγκης».
Την ίδια ώρα, τα ιδιόκτητα ελικόπτερα της πυροσβεστικής ρημάζουν κάτω από υπόστεγα, ενώ ακόμη και η ίδια η συντήρησή τους αποτελεί ένα ακόμη σκάνδαλο. Ακόμη και στις μεγάλες φωτιές του 2007 τα ελικόπτερα του Πυροσβεστικού Σώματος, αν και πλήρως αξιόπλοα, δεν πέταξαν. Η ηγεσία της Πυροσβεστικής δεν έδωσε εντολή για να πετάξουν. Οι συνεντεύξεις που δίνουν οι πιλότοι στην έρευνα του hotdoc είναι πλέον καταθέσεις… στην εισαγγελία.
Απαξίωσαν τα ιδιόκτητα μέσα εναέριας πυρόσβεσης για να νοικιάζουν από εταιρίες σε εξωπραγματικές τιμές. Αλλά επιπλέον έδιναν τη δυνατότητα σε αυτές τις εταιρίες να γράφουν και υπερωρίες. Πιλότοι καταγγέλλουν πως σηκώθηκαν για να σβήσουν μια φωτιά από μπάρμπεκιου… στον Άγιο Στέφανο, ή πως μια φωτιά στην ίδια την περίβολο του αεροδρομίου που φιλοξενούσε τα πυροσβεστικά σβήστηκε με ελικόπτερο που πέταξε από αλλού.
Υπάρχουν πιλότοι που έχουν καταθέσει πως έριχναν νερό στα βράχια και σε σβησμένες φωτιές μόνο και μόνο για να γράφει υπερωρίες η εταιρία.
Κάπως έτσι κάηκε και η Ηλεία και ολόκληρη η Ελλάδα. Η ομάδα των στελεχών της Πυροσβεστικής που κατήγγειλε όλα αυτά στην εισαγγελία διώχθηκε. Και οι σημερινοί υπόδικοι για τα σκάνδαλα της πυρόσβεσης έχουν όλοι προαχθεί.
Και συνεχίζει το περιοδικό. Όσοι ερευνούν ένα έγκλημα συνήθως λένε πως αν θέλεις να βρεις τον δράστη ψάξε το κίνητρο. Το ερώτημα που πρέπει να ερευνήσει η εισαγγελία είναι αν τα εκατομμύρια της πυρόσβεσης ήταν και κίνητρο για το έγκλημα όχι των υπερτιμολογήσεων, αλλά της ίδιας της φωτιάς.
Στις μεγάλες φωτιές στην Ελλάδα, όπου οι πυροσβέστες σβήνουν τις φλόγες φορώντας ένα απλό πηλίκιο, οι μάνικες συχνά σπάνε και οι δεξαμενές δεν έχουν νερό, τα πυροσβεστικά ελικόπτερα είναι ο από μηχανής θεός: Φτάνουν παντού, έγκαιρα ή παρουσιάζεται ότι φτάνουν έγκαιρα και πολλές φορές κάνουν πυρόσβεση live μπροστά στις κάμερες. Τι άλλο θέλει κάποιος για να πειστεί πως είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο πυρόσβεσης. Ίσως τις διαβεβαιώσεις υπουργών που σπεύδουν να δηλώσουν «φέτος πήγαμε καλά γιατί είχαμε αρκετά πυροσβεστικά ελικόπτερα». Αρκεί να μην κοιτάξεις τις συμβάσεις που έχουν υπογράψει.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, μια καναδική εταιρία ειδικευμένη στην αεροπυρόσβεση είχε προτείνει στην ελληνική κυβέρνηση ένα σχέδιο προστασίας και πυρόσβεσης για τα ελληνικά δάση. Το σχέδιο προέβλεπε την ταυτόχρονη επέμβαση στη φωτιά από τον αέρα και το έδαφος.
Αεροσκάφη θα έριχναν στη φωτιά νερό και επιβραδυντικό υγρό ώστε να την εγκλωβίσουν, ενώ δυνάμεις με δασοκομάντος θα μεταφέρονταν με ελικόπτερα στα κρίσιμα σημεία για να την ανακόψουν. Η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή για δύο λόγους. Ο ένας είναι ο αθώος: Σε πολλούς επιτελείς της Δασικής Υπηρεσίας φαινόταν ως κάτι πολύ ακριβό ή νεωτεριστικό και σχετικά άγνωστο για την ελληνική πραγματικότητα.
Ο δεύτερος στηρίζεται μόνο σε μαρτυρίες αλλά όχι σε αποδείξεις: Κάποιοι προσέβλεπαν σε αγορά νέων πυροσβεστικών αεροσκαφών τύπου Canadair για να πάρουν τις μίζες τους.
Το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε (χάρη στις αντιρρήσεις των Δ/ντων δασών της Χώρας), αλλά κάποιοι είχαν αντιληφθεί για πρώτη φορά πως ενδεχομένως η πυρόσβεση να έχει κέρδη.
Τα επόμενα χρόνια, η Δασική Υπηρεσία οργάνωσε υποτυπωδώς στην αρχή και άρτια στην συνέχεια, τη δασοπυρόσβεση με ένα μικτό σύστημα από αέρα και ξηρά.
Οργανώθηκαν τμήματα δασοκομάντος και δόθηκε βάση σε ένα σύστημα πρόληψης και πυρασφάλειας.
Το 1998 και παρά την διαφωνία πάλι της σύσκεψης των Δ/ντων Δασών αγοράστηκαν και 10 νέα Canadair με καθυστέρηση είνα αλήθεια, ενώ η σύσκεψη ζητούσε 5 αεροπλάνα και ενίσχυση των επίγειων μέσων.
Και ίσως και μόνο για να αγοραστούν τα 10 αεροπλάνα…η δασοπυρόσβεση πέρασε από τη Δασική Υπηρεσία στο Πυροσβεστικό Σώμα.
Ομώς τώρα σε παγκόσμια καινοτομία, οι Άνθρωποι που έσβηναν αστικές φωτιές έπρεπε να γίνουν δασοπυροσβέστες.
Μετά το 2000 ο σχεδιασμός άρχισε να αλλάζει. Βασικό μέσο πυρόσβεσης έγιναν τα εναέρια μέσα. Εμφανίζονταν αναγκαία και αποτελεσματικά από τους σχεδιασμούς του Πυροσβεστικού Σώματος.
Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ του περιοδικού Hotdoc, οι δημοσιογράφοι έπαψαν να επισκέπτονται, επετειακά την Άνοιξη, τη βάση των πυροσβεστικών αεροσκαφών Canadair στην Ελευσίνα, και στα ρεπορτάζ για τις φωτιές εμφανίστηκαν δύο νέοι πρωταγωνιστές: Τα ελικόπτερα Erickson S-64 E αμερικανικής κατασκευής και 3 τύποι ρωσικών ελικοπτέρων. Οι από μηχανής θεοί μόλις είχαν ανακαλυφθεί ή εφευρεθεί.
Το Ελληνικό Δημόσιο νοικιάζει συστηματικά ελικόπτερα από τις δύο εταιρίες, έχοντας δαπανήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Όπως αποδεικνύεται πια όχι μόνο από την εισαγγελική και τη δημοσιογραφική έρευνα, αλλά από τις ίδιες τις προσφορές αυτών των εταιριών για να αναλάβουν τη δασοπυρόσβεση το 2012, οι συμβάσεις ήταν υπερτιμολογημένες, με τιμές έως και διπλάσιες από τις πραγματικές.
Το 2005, ο υφυπουργός Δημόσιας Τάξης Χρήστος Μαρκογιαννάκης υπέγραψε μια σύμβαση τριετούς διάρκειας για ενοικίαση 3 ελικοπτέρων δασοπυρόσβεσης τύπου S-64 E από την ελληνική εταιρία ICSS, η οποία τα επινοικίαζε από την αμερικανική Erickson. Παρότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν δεκάδες εταιρίες που αναλαμβάνουν δασοπυρόσβεση (το 2012 μόνο στον διαγωνισμό για την Ελλάδα εμφανίστηκαν 8), στον διαγωνισμό που προκηρύχθηκε τότε η Ελλάδα απαιτεί τα ελικόπτερα να έχουν δεξαμενή 7.000 λίτρων νερού.
Στην αγορά υπήρχαν και με άλλες χωρητικότητες, μικρότερα ελικόπτερα και πιο ευέλικτα και καταλληλότερα για το γεωγραφικό ανάγλυφο της Χώρας, αλλά οι επιτροπές της Πυροσβεστικής και ο υφυπουργός επέμεναν πως οι φωτιές στην Ελλάδα σβήνουν μόνο αν το ελικόπτερο μεταφέρει 7 τόνους νερού, ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο.
Σύμφωνα με το πόρισμα της εισαγγελέως Πόπης Παπανδρέου, που ερεύνησε τις συμβάσεις για τα πυροσβεστικά ελικόπτερα, ο διαγωνισμός ήταν καθαρά φωτογραφικός, προκειμένου να μπορέσει η ICSS να πάρει τη δουλειά. Είναι χαρακτηριστικό πως η αμερικανική εταιρία Erickson κατασκευάζει ίδια ελικόπτερα μεγαλύτερης χωρητικότητας, τα οποία όμως είναι ναυλωμένα από άλλες χώρες. Έτσι ο ελληνικός διαγωνισμός αποκλείει κάθε άλλη χωρητικότητα ως ακατάλληλη για να φωτογραφίσει τα ελικόπτερα που πρακτορεύει η ICSS. Στην πρώτη σύμβαση που υπογράφει ο κος Χρήστος Μαρκογιαννάκης, το Ελληνικό Κράτος δίνει, για το 2005, 10.890.000 ευρώ στην ICSS. To 2006 το τίμημα ανεβαίνει στα 11.271.150 ευρώ. Το 2007 γίνεται 11.631.000 ευρώ. Το 2008, 11.969.140. Το 2009 το τίμημα που πληρώνει το Ελληνικό Δημόσιο με υπογραφή Mαρκογιαννάκη είναι 17.800.000 ευρώ.
Δηλαδή 4.450.000 ευρώ για κάθε ελικόπτερο. Παρότι η εταιρία ICSS δίνει το 2009 προσφορά που υπερβαίνει κατά 1 εκατομμύριο την πρόβλεψη της Πυροσβεστικής και έπρεπε να ματαιωθεί ο διαγωνισμός, υπογράφεται τη σύμβαση.
Την επόμενη χρονιά ο Σπύρος Βούγιας ως αρμόδιος υπουργός θα καταγγείλει στη Βουλή πως το ελληνικό κράτος πλήρωνε υπερτιμολογημένες συμβάσεις.
Για το 2011, το ελληνικό δημόσιο παρακάμπτει την εταιρία ICSS και κλείνει απευθείας τα ελικόπτερα από την κατασκευάστρια εταιρία Erickson Air Crane. Η εταιρία ενημερώνει το ελληνικό κράτος πως η ίδια ενοικίαζε τα ελικόπτερα στην ICSS, στην τιμή των 2.200.000 ε υ ρ ώ.
Η I C S S τα έδινε 4.450.000 ευρώ με την άδεια και τις υπογραφές των αρχηγών του Πυροσβεστικού Σώματος, των επιτροπών και του υπουργού Χρήστου Μαρκογιαννάκη.
Η Ελλάδα εμφανίζεται δηλαδή να νοικιάζει ελικόπτερα με 20.000 ευρώ την ώρα πτήσης. Μια υποτυπώδη έρευνα σήμερα αποκαλύπτει πως την ίδια περίοδο η Δασική Υπηρεσία της Κύπρου νοικιάζει τα ελικόπτερα με 7.500 ευρώ την ώρα και η Υπηρεσία Δασών των ΗΠΑ με μόλις 4.500 ευρώ την ώρα.
Η SILVA NATURA (Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος & Συνεργάτες) είναι μια αμιγώς μελετητική εταιρεία και εξειδικεύεται σε μελέτες περιβαλλοντικές, δασικές, αναπτυξιακές, φυτοτεχνικών διαμορφώσεων – Αρχιτεκτονικής τοπίου.
©Copyright 2023. All Rights Reserved. Silva Natura | Developed by iSoftCloud